Çocuk Kemik İliği (Kök Hücre) Nakil Merkezi

Çocuk Kemik İliği Nakil Doktorları
Prof.Dr.Fatma Burcu Belen Apak (Nakil sorumlu hekimi)
Doç.Dr. Pamir Işık (Nakil sorumlu yardımcı hekimi)
Prof.Dr.Lale Olcay (Konsültan hekim)
Uzm.Dr.Ceren Kılcı (Nakil servis hekimi)

Çocuk Kemik İliği (Kök Hücre) Nakil Merkezi:

Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi Çocuk Kemik İliği (Kök Hücre) Nakil Merkezi 2024 yılı Mayıs ayı itibariyle faaliyet göstermeye başlamıştır. Kadrosunu; iki profesör, bir doçent, bir hematoloji uzmanı ile kemik iliği nakil sorumlu hemşiresi ile beraber 6 kişilik kemik iliği nakli konusunda deneyimli hemşire ekibi ve veri yöneticisi oluşturmaktadır. Sertifikalı, kök hücre dondurma konusunda deneyimli biyolog, teknisyen ve hemşireden oluşan ekibiyle Terapötik Aferez Merkezi ve Kök Hücre İşleme Dondurma Saklama Ünitesi erişkin kemik iliği nakil merkezi ile ortak olarak kullanılmaktadır. Çocuk kemik iliği nakil ünitesinde 6 adet tek kişilik, pozitif basınçlı HEPA filtre sistemine sahip odaların hepsi gerektiğinde negatif basınca dönüştürülebilme özelliğine sahiptır. Tüm odalar yoğun bakım özelliğine sahip olup tek merkezden yönetilen hastane eczanesi, tek merkezden yönetilen  kemoterapi hazırlama ünitesi,  çocuk kemik iliği nakil polikliniği, HLA Doku Tipleme Laboratuvarı, akım sitometri, Tıbbi Genetik ve tüm destek bilim dalları ile en üst düzeyde tedavi verebilecek kapasiteye sahiptir. Hepafiltreli iki hasta odası gerekli olduğunda pozitif basınçtan negatif basınca dönüştürülebilmektedir. Hasta odaları ile koridorlar arasında el yıkama bölümü olan bir geçiş alanı ve bir kapı kapanmadan diğer kapının açılmadığı iki kapılı air-lock sistemi bulunmaktadır. Sekreterlik, doktor, hemşire odaları, hasta kayıtlarının bulunduğu arşiv odası,   hasta yakını görüşme odalarından parmak okuma sistemi ile üç aşama geçildikten sonra  nakil odalarına ulaşılacak şekilde bir yapılanma ile dışarıdan taşınabilecek infeksiyonların en aza indirilmesi hedeflenmiştir.

Nakil merkezimizden fotoğraflar

Kemik İliği Nakli Nedir?
    Kan hastalığı, kemik iliği hastalığı, kanser ya da doğuştan hastalıkların tedavisi amacıyla,  hastanın kendi iliğinin ve kan hücrelerinin yok edilerek yeni kan hücrelerinin oluşmasını sağlamak için sağlıklı hücrelerin verilmesidir. Hastanın kendisinden ya da vericiden (donör) toplanan sağlıklı hücrelerle nakil yapılır.
Kemik iliği vücuttaki kanı üreten organdır ve “kök hücre” olarak adlandırılan hücreleri içerir. Kemik iliği naklinde bu kök hücrelerin verilmesi söz konusudur. Kök hücreler, kemik iliği dışında damarlarda dolaşan kanda ve kordon kanında da bulunmaktadır. Bu nedenle yapılan işlem “kemik iliği nakli” yerine “kök hücre nakli” olarak da adlandırılmaktadır. Kök hücre naklinde bu üç kaynaktan biri ya da birkaçı birlikte kullanılabilmektedir.  

Çocuklarda Kök Hücre Nakli Hangi Hastalıklarda Yapılır?

• Ağır aplastik anemi,
• Fanconi aplastik anemisi,
• Lösemiler
• Talasemi (Akdeniz anemisi hastalığı)
• Kalıtsal immün yetmezlikler,
• Kalıtsal metabolizma hastalıkları, sinir sistemi hastalıkları
• Diğer çocukluk çağı tümörleri

Kemik iliği naklinin uygulama şekilleri nelerdir?
Kemik iliği nakli iki şekilde uygulanabilmektedir:

1. Otolog nakil: Hastanın kendisinden hastalık belirtisi yokken (remisyonda) toplanan kemik iliğinin dondurularak yüksek doz kemoterapiden sonra tekrar kendisine verilmesidir. Bu işlem daha çok solid tümörlerde (nöroblastom gibi) uygulanmaktadır.
2. Allojeneik nakil: Hastanın doku grubu yönünden uygun (HLA) akraba ya da akraba dışı vericilerden (donör) toplanan kök hücrelerin verilmesidir.

Aile içinde en uygun verici, doku grubu (HLA testi) uyan kardeştir. Doku uygunluğuna göre anne ya da baba da verici olabilir. Diğer akrabalardan birisinin uyma şansı daha düşüktür. Aile içinde uygun verici kişi yoksa kemik iliği ya da kordon kanı bankalarından da arama yapılabilmektedir.

Kök hücre kaynakları nelerdir?
Kök hücreler daha önce de belirtildiği gibi üç kaynaktan elde edilmektedir:

1. Kemik iliği
2. Kan
3. Kordon kanı

Kök hücreler nasıl toplanır? Hastaya nasıl verilir?

1. Kemik iliği: Vericiden kemik iliği toplanması ameliyathanede genel anestezi  (narkoz) altında yapılır. Verici, anestezi alacağı için işlemden bir gece önce aç kalır. İşlemi nakil ekibi yapar. Verici, anestezi ile uyutulduktan sonra kemik iliği kalça kemiğinden (bel hizasından) özel iğnelerle girilerek enjektörlerle toplanır. Toplanan ilik pıhtılaşmayı önleyen sıvı ile birlikte kan torbasına alınır. Bu kemik iliği hastaya yatağında bir kan seti aracılığı ile 2-4 saat içinde daha önceden takılmış kateterinden damar yoluna verilir. Vericide, ilik toplanan bölgede geçici ağrı ve hafif kansızlık olabilir. Kansızlık ağızdan demir hapı ile birkaç haftada düzelir. Verici 3-5 gün sonra okuluna ya da işine gidebilir. Bu işlemin verici için riski yok denecek kadar azdır.
2. Periferik Kan: Normalde kanda çok az sayıda kök hücre vardır. Vericiye 5 gün boyunca büyüme faktörü içeren bir iğne aşı şeklinde uygulandığında kök hücreler kemik iliğinden kana geçer ve sayıları artar. Nakil günü vericinin her iki kolundan damarına gidilerek aferez merkezinde bir cihaza bağlanarak toplanır. İşlem 3-4 saat sürer. Vericinin hastaneye yatmasına gerek yoktur. Veren kişi için risk yok denecek kadar azdır. Genel anestezi almasına gerek yoktur.
3. Kordon Kanı: Kordon kanı (göbek bağı kanı) doğum sonrasında atılan bir üründür. Fakat bol miktarda kök hücre içerdiğinden kord kanı da ilik nakli için kullanılabilir. Anne hamile ise doğacak kardeşin kordon kanı toplanıp dondurularak saklanır. Eğer doku grubu uygun ya da kısmen uygun ise hasta olan kardeş için kullanılabilir. Donmuş kordon kanı kemik iliği nakil günü çözülerek hastaya kateterinden hızlı bir şeklide verilir. Kordon kanı bazı hallerde kordon kanı bankalarından da temin edilebilir.

Kemik İliği Naklinin Aşamaları

1. Bilgilendirme ve onay alınması: Nakil öncesi doktorunuz tarafından size (ebeveynler ya da veliler) ve anlayabileceği şekilde çocuğunuza nakil hazırlığı, nakil işlemi, takibi ve riskleri konusunda bilgi verilir. Ayrıca yazılı olarak da bir form ile bilgi verilerek imzalı onayınız alınır.
2. Tetkik aşaması:  Bu aşamada alıcı ve vericinin nakil öncesi incelemeleri yapılır. Bunlar muayene, kan testleri, karaciğer, akciğer, böbrek ve kalbe yönelik kan ya da görüntüleme tetkikleridir. Ayrıca diş hekimi tarafından çocuğunuzun diş muayenesi yapılır. Çürük dişler enfeksiyon riski oluşturabilmesi nedeni ile nakilden önce tedavi edilir. Alıcının bazı tetkikleri üniteye yatırıldığında da devam eder.
3. Hastaya kateter yerleştirilmesi:  Tedaviden önce çocuğunuzun kalbe giden büyük damarlarından birisine kateter takılması gerekmektedir. Bu kateter hem ilaç, kan, kan ürünleri ve damardan besleme sıvıları gibi tedavi ve desteklerin uygulanabilmesi, hem de sık tekrarlanması gereken kan örneklerinin alınabilmesi için gereklidir. Kateter takıldıktan sonra çocuğunuzdan kan alınması ya da damardan tedavilerin verilmesi çok kolaylaşacak, hiç canı yanmadan bu işlemler yapılabilecektir. Kateter yatış süresince, bazen de taburculuk sonrasında bir süre takılı kalacaktır. Kateter radyoloji bölümünce takılmaktadır. Çocuğun bir gece öncesinden aç kalması istenir. Randevu saatinde radyolojiye gönderilir. Orada anestezi doktorları tarafından anestezi verilerek uyutulur. Kateter, hastanın göğüs bölgesinde sağ ya da sol meme hizasına gelecek şekilde radyologlar tarafından yerleştirilir. Kateterin iki ucu olur ve üzeri pansuman ile kapatılır. Çocuğunuz yarı uyanık durumda sedye ile ünitemize getirilir.  Geldiğinde hemşireniz tarafından kateterin kontrolü yapılır, narkozun etkisinden kurtulana kadar yakından takip edilir. Kateter takılan bölgede geçici, hafif ağrı olabilir, bu durumda ağrı kesici kullanılır.
4. Hazırlık rejiminin verilmesi: Kemik iliğinin tutması için önce alıcının ilik ve kan hücrelerinin yok edilmesi gerekmektedir. Bunun için nakil öncesinde 7-10 gün süren kemoterapi (kanser ilaçları) / radyoterapi (ışın tedavisi) verilir. Bu tedaviye “hazırlık rejimi” denilmektedir.
5. Nakil günü: Kemoterapiler (hazırlama rejimi) tamamlandıktan sonra 0. gün nakil günüdür. Vericiden ya da hastanın kendisinden toplanan kök hücreler hastanın kateterinden dolaşımdaki kana verilir. Bu sırada hemşireniz tarafından çocuğunuz monitöre bağlanarak kalp atımları, kandaki oksijen miktarı kontrol edilecek, hayati bulgularına sık aralıklarla bakılacak, bu ürüne karşı allerjik bir durum ya da yan etkiler olup olmadığı yakından takip edilecektir.     
6. Bekleme ve kemik iliğinin tutması: Yeni iliğin tutması nakil sonrası 15-20 günü bulur. Hazırlık rejiminin yani kemoterapilerin yan etkileri bu dönemde görülür. Yeni ilik tutana kadar kan hücresi yapımı olmadığı için aşağıda belirtilen sorunlar görülebilmektedir:
   1. Mikroplara karşı direncin azalmasına bağlı enfeksiyonlar,
   2. Yüksek ateş, titreme,  
   3. Kanamalar,
   4. Bulantı, kusma, ishal, kabızlık, iştahsızlık
   5. Ağız yaraları,
   6. Saç dökülmesi ya da ilaçlara bağlı olarak bazı organlarda yan etkiler görülebilir. Bu durumları en aza indirmek için çocuğunuza kan ve kan ürünleri, koruyucu ilaçlar, özel diyet, özel bakımlar (ağız bakımı, vücut bakımı, kateter bakımı vb) verilir. Ayrıca mikroplardan korunmak için ünitemizde özel havalandırma sistemi bulunmakta ve girişler kısıtlı olmaktadır. Yeni hücrelerin çıkmaya başlaması ile iliğin tuttuğu kabul edilir ve bu hücrelerin artması beklenir. Çocuğunuz yattığı sürece annesi ya da başka bir yakınınız yanında kalacaktır.     

   7. Taburculuk ve izlem: İlik tuttuktan sonra yeni hücreler her gün daha da artar, kan ürünlerine ihtiyaç azalır, ateş düşer, ağız yaraları düzelir, ilaçlarının büyük bir kısmı kesilir. Taburculuk için kontrol tetkikleri yapılır. Çocuğunuzun nakilden sonraki izlemine göre yaklaşık 1-1,5 ay içinde taburculuğu planlanır.
      Taburculuk aşamasında doktorunuz ve hemşireniz tarafından evde bakım ve dikkat edilmesi gerekenler konusunda bilgilendirmeler yapılır. Nakil döneminin tamamlanmasından sonra mikroplara karşı savunma sistemini baskılayan ilaçlar bir süre daha verilmeye devam edilecektir. Ayrıca kemik iliği nakli sonrasında gelişebilecek geç yan etkiler ya da ilik savaşı gibi önemli sorunların zamanında tespit edilebilmesi için sizin de evde dikkatli olmanız gerekmektedir. Çocuğunuz hastaneden taburcu olduktan sonra önce haftada bir-iki kez, sonra daha uzun aralıklarla kontrollere gelmeniz istenecektir.

Her türlü soru ve başvurunuz için hastanemizi arayabilir veya bize baskentpedkit@gmail.com adresimizden mail ile ulaşabilirsiniz.

İletişim:
Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi
Çocuk Kemik İliği Nakil Merkezi
Yukarı Bahçelievler Mah. Mareşal Fevzi Çakmak Caddesi no:45
B blok 1.Kat 06490 Ankara
0 312 203 68 68-3117-8-9
baskentpedkit@gmail.com