Fibromiyalji Nedir?
Vücutta yaygın kas-eklem ağrısı, belli bölgelerde hassasiyet, yorgunluk, uyku bozukluğu ve psikolojik yakınmalarla seyreden, nedeni bilinmeyen bir kronik ağrı sendromudur. Oldukça sık görülen, özellikle de kadınların muzdarip olduğu, birçok hekim dolaşmasına rağmen tanı aşamasında sıkıntılar yaşanabilen ve tanısı bazen konulamayarak psikolojik diye atıflandırılabilen bir hastalıktır. Özellikle sırt, boyun, omuzlar ve kalçalarda belirgin olmak üzere yaygın ağrının oldu kas-iskelet sistemi hastalığıdır. Fibromiyalji veya fibromiyalji sendromu olarak da bilinir, bazen de yumuşak doku veya kas romatizması diye de isimlendirilebilir. Kas-iskelet sistemi hastalıkları nedeniyle başvuranlar arasında ilk üç sırada yer alır. Her yaşta ve her iki cinste görülebilmekle birlikte en sık 25-60 yaşlar arasında görülür. Kadınlar erkeklere nazaran 10 kat daha fazla bu hastalığa yakalanırlar.
Öncelik olarak orta ve yüksek sosyoekonomik düzey hastalarda görülürken her kesimden ve özellikle hassas, mükemmeliyetçi kişilerin hastalığıdır. Eklemlerde hareket kısıtlılığına yol açmayan ancak kişinin yaşam kalitesini bozan kronik bir hastalıktır. Hiçbir egzersiz yapmadan ve hatta herhangi bir nedeni olmadan, kaslarda ağrı ve yorgunluk hissederler. Subjektif şişlik hissi, uyuşmalar, dinlendirici olmayan uyku, sabah yorgunluğu, ruh hali rahatsızlıkları ve depresyon deneyimleyebilirler. İş verimleri kısa zamanda çok düşer ve yakın çevreleri ile iletişimleri bozulabilir.
Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?
Fibromiyaljinin belirti ve bulguları çok çeşitlidir. Bu şikayetlerin hepsi aynı anda görülmeyebilir, belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterir. Ancak kas ve eklem ağrıları, belli bölgelerde hassas noktalar, dinlendirmeye uyku ve yorgunluk en sık görülen şikayetlerdir.
Fibromiyalji Nedenleri
Fibromiyaljinin nedeni kesin olarak bilinmemektedir. Stres, kaygı, depresyon, ağır çalışma temposu, aşırı egzersiz yapmak, rutubetli ve soğuk ortam, uyku bozuklukları, uzun süre bilgisayar kullanımı gibi birçok durumla ilişkilidir. Fibromiyaljiyi tetikleyen diğer faktörler arasında travma, özellikle omurgaya olan travmalar, cerrahi, infeksiyonlar, ve akut ya da kronik stres sayılabilir. Hastalığın kesin nedeni bilinmemektedir, temel mekanizma santral sinir sistemi, otonom sinir sistemi, nörohumoral, uyku ve psikolojik bozukluklar veya genetik yatkınlık sonucunda ağrının algılanmasında ve ağrı eşiğinde düşme olarak açıklanabilir.
Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konulur?
Fibromiyaljide kesin tanı için laboratuar, röntgen gibi tanı yöntemleri yoktur. Ancak benzer şikayet ve bulgulara yol açabilecek diğer hastalıkların ayırıcı tanısı için bazı testler kullanılabilir. Yani doktorunuz benzer semptomları olan diğer hastalıkları eleyerek teşhis koyacaktır. Doğru bir teşhis kapsamlı bir hastalık hikayesi (anamnez) ve fiziksel muayene ile konur. American College of Rheumatology (ACR) 1990 yılında, fibromiyalji için tanı kriterlerini tespit etmiştir ve bunlar günümüzde halen standart olarak kabul edilmektedir. 3 ay ve daha uzun süren vücutta yaygın ağrı ve vücudun sağ ve solu olmak üzere belirlenen toplam 18 hassas noktadan en az 11’de üzerine bastırmakla aşırı hassasiyetin meydana gelişi fibromiyalji tanısının olmazsa olmaz ilk şartıdır.
Fibromiyalji Tedavisi:
Tedavide multidisipliner yaklaşım ve kişiselleştirilmiş tedavi planı önemlidir. Bunun nedeni de tedavi cevabının çok değişken olmasıdır. Uzun süren bir hastalık olduğu için zaman içinde belirtilerde dalgalanmalar, artmalar ve azalmalar olabiliyor. Tedavi sırasında birçok bölüm, öncelikle fizik tedavi, psikiyatri ve gerekli görüldüğünde diğer bölümler ortak hareket etmelidir. Günümüzde tedavi protokolleri tam bir iyileşme sağlayamazlar. Tedavinin hedefi ağrıyı azaltarak, ağrı kontrolünü sağlamak, uykuyu düzenlemek, yorgunluk ve depresyon gibi duygu durum bozukluklarını ortadan kaldırmaktır. Hastalar tüm problemlerine rağmen hayattan elini eteğini çekmemeli ve katılımlı bir yaşam sürmelidir. Hastalara başta ağrı ve diğer sorunlarla baş edebilme stratejilerinin etaplar halinde öğretilmesi temel amaç olmalıdır. Fibromiyalji tedavisinde hekim hasta işbirliği son derece önemlidir. O halde tedavinin ilk basamağı hastanın ve yakınlarının eğitimidir. En iyi sonuçlar ilaç tedavisi ve ilaç dışı tedavilerin bir arada kullanılmasıyla elde edilir. Her birinin etki mekanizması farklı olduğundan gerektiğinde beraber kullanılabilirler. Steroid yapıda olmayan antiinflamatuvar ilaçların fibromiyalji ağrısı tedavisinde etkili olmadıkları saptanmıştır.
İlaç dışı tedavilerin başında, hasta eğitimi, fizik tedavi uygulamaları, güçlendirici kondüsyon ve aerobik egzersiz ve bilişsel davranışsal tedavisi (psikoterapi) yer alır. Ağrıyı azaltmak için lokal sıcak ve fizik tedavi uygulamalarının yanı sıra elektriksel akımlardan oluşan fizik tedavi yaklaşımları ve masaj gibi çeşitli yöntemlere başvuruluyor. Hastaların bu hastalığın kronik,hayatı tehdit etmeyen bir problem olduğunu ve tedavinin amacının doktor ve sağlık perosoneliyle çalışarak yaşam kalitesini iyileştirmek olduğunu kavramaları gereklidir. Amerikan Ağrı Cemiyeti en azından haftada iki üç kez orta yoğunlukta aerobik egzersiz önerir. Fibromiyalji hastalarında gözlem altında aerobik egzersizlerin öngürülen düzeylerde uygulanmasınının fiziksel fonksiyonlarda iyileşme ve kişinin kendisini iyi hissetmesini sağladığı gösterilmiştir. Ancak bu hastalarda egzersize uyumun düşük olduğu gözlenmiştir. Aşırı yapılan ve çok zorlu egzersizler sonucunda ağrı, yorgunluk, uyumsuzluk gelişebilir ve bu nedenle kişileştirilmiş, yavaşça arttırılan aerobik egzersiz planları sıklıkla ağrıyı ve yorgunluğu azaltarak kendini iyi hissetmeyi ve uyumun arttırılmasını sağlar. Alternatif tedaviler fibromiyalji belirtileriyle başa çıkmada kullanılabilirler. Gevşeme terapileri, derin kas relaksasyonu veya derin nefes egzersizleri fibromiyalji belirtilerini tetikleyen ilave stresi azaltmaya yardımcı olabilir. Fibromiyaljinin psikolojik yönlerinin düzeltilmesi için bilişsel davranışsal tedavi yararlıdır, ve bu hastalık bulgularını arttıran veya tetikleyen stres faktörlerinin azaltılmasını sağlar. Düzenli uyku saatleri de önemlidir. Uykunun düzenlenmesi ve veriminin arttırılması ağrıları başa çıkmada önemli rol oynar. Fibromiyalji tedavisi oldukça güç bir hastalıktır. Amaç günlük aktiviteleri yapabilmeye devam edebilmek ve yaşam kalitesini arttırmaktır. Yukarda belirtilen tedaviler ve yaşam biçimi değişiklikleri ile fibromiyaljinin belirtileri kontrol altına alınabilmektedir.