İnsulin vücudumuzda şeker düzeyini düzenleyen hormonlardan biridir. Pankreas bezinden salgılanır. Glukoz yani şeker, vücudumuzun temel besinidir. Yediklerimizden elde edilen glukoz kana karışır. Kanda dolaşmakta olan glukozun dokular tarafından alınması, hücrelerde enerjiye dönüştürülmesi insulinin kontrolünde gerçekleşir. Böylece hem kanda glukoz belli bir düzeyin üstüne çıkmayacak şekilde tutulmuş olur hem de dokulardaki besin ihtiyacı karşılanır.
İnsulin direnci, insulinin yükselen kan şekerini normale düşürmede ve şekeri dokulara dağıtmakta yetersiz kaldığı bir durumdur. Nasıl oluştuğunu anlamamız için basitçe üç dokuya odaklanmamız gerekecek: Yağ, kas ve karaciğer. Yağ ve kas hücreleri var olan insuline cevap vermez ve glukozu içlerine almazlarsa kan şekeri yükselecektir. Bu durumda karaciğerin kendi şeker üretimini durdurması ve fazla şekeri alıp depolaması beklenir. Ama insulin direnci olan kişide karaciğer şeker üretmeye ve ürettiği şekeri kana salmaya devam eder. İnsulin direncine etkisi olan üçüncü bir doku da yağ dokusudur. Yağ dokusu basit bir besin deposu değildir, yağ, kendi hormonları olan başlı başına bir organdır. Sağlıklı bir kişide insulin dolaşan yağların yağ dokusunda toplanmasını sağlarken, insulin direnci durumunda yağ dokusu dolaşan yağları almayacak, üstelik kana yağ asiti dediğimiz maddeleri salgılayacaktır. Bütün bunlar; yani kan şekerinin düşmemesi, yağların dolaşımdan temizlenmemesi ve yağ asitlerinin artması pankreası daha fazla insulin salgılamaya zorlar. İşte pankreasın bu insulin salgısını daha fazla artıramaması ile de şeker yükselir ve tip 2 DM hastalığı ortaya çıkar.
İnsulin Direnci Neden Olur?
İnsulin direnci ile obezite arasındaki ilişki net olarak bilinmekle beraber hangisinin sebep hangisinin sonuç olduğu bilinmemektedir. Yine de yediklerimizin insulin direncinin oluşmasına etkisi olduğunu sanıyoruz. Çünkü deneylerde yüksek yağlı diyetin insulin direncine sebep olduğu gösterilmiştir. Tersine lifli besinler alanlarda insulin direncinin daha az olduğu görülmüştür.
Yağlı beslenme kadar hangi yağları yediğimiz de önemlidir. Trans yağlar trigliserid düzeyini artırırken omega 3 trigliseriti azalmaktadır. Yüksek trigliserid ile insulin direnci arasında dolaylı bir ilişki vardır.
Bazı araştırmalarda çoğunlukla gıda sanayinde kullanılan fruktozun insulin direncini artırdığı gösterilmiştir. Başka bazı çalışmalarda da örneğin içeceklere eklenen basit şekerin insulin direncine yol açtığı bildirilmiştir. Yüksek miktarda karbonhidrat tüketmenin insulin direncine yol açtığını gösteren araştırmalar da vardır. Öyle görünüyor ki, beslenme alışkanlıkları insulin direncinin oluşmasında önemlidir. Hazır gıdaların yukarıda sözü edilen üç riskli özelliği de, yani fazla yağ, fazla karbohidrat ve fruktozu, bir arada taşıdığını akıldan çıkarmamamız gerekir.
Bunlardan başka, hareketsiz yaşam tarzı, hepatit C ve HIV-AIDS tedavisinde kullanılan bazı ilaçlarla insulin direnci arasında da bir ilgi bulunmuştur.
Bende İnsulin Direnci Var Mı?
İnsulin direnci için risk faktörü olan durumlar vardır. Bunlar aileden gelen özellikler, kendi sağlık durumumuzla ilgili özellikler ve insulin direncine eşlik eden hastalıklar olarak sayılabilir. Bu başlıkları kısaca inceleyelim:
1. Genetik özellikler: Ailede şeker hastalığı olması
2. Fizyolojik özellikler ve çevresel etkenler: Yaş, hareketsiz yaşam tarzı, karın çevresinde yağlanma ve kadınlarda gebelik şekeri ya da 4000 gramın üzerinde bebek dünyaya getirme hikâyesinin oluşu.
3. Hastalıklar: Obezite, yüksek tansiyon, kan yağlarının yüksek oluşu, karaciğer hastalıkları, polikistik over sendromu, ilaçlar (örneğin kortizonlu ilaçlar ve bazı psikiyatri ilaçları)
Halsizlik, dikkat dağınıklığı, yemek sonrası uyku ihtiyacı, kilo verememe, sık acıkma gibi şikâyetler görülebilir. Bazı kişilerde boyun bölgesinde ya da koltuk altında kahverengi kadifemsi bir cilt değişikliği olur, bu insulin direncinin bir göstergesidir.
İnsulin direncini anlamak için 8 saatlik bir açlık sonrası şeker ve insulin düzeyi ölçtürmeniz yeterlidir. Doktorunuz basit bir hesaplama ile size insulin direnciniz olup olmadığını söyleyebilir.