Başağrısı tüm dünyada kişilerin hekime başvurma sebeplerinden en yaygın olanıdır. Başağrısı nörolojik hastalıkların yanı sıra sistemik hastalıklara da eşlik edebilen bir durumdur. Başağrısının nedenleri, sıklığı, şiddeti ve yaşamsal sonuçları farklılıklar gösterebilir ve başarılı bir tedavinin ilk basamağı doğru ve özgün bir tanıdır. Başağrıları; Uluslararası Başağrısı Birliğinin(IHS) kriterlerine göre sınıflandırılır:
Birincil başağrıları:
Bu tip başağrılarında ağrıya neden olabilecek herhangi bir başka organa ve beyne ait hastalık tespit edilemez. Bu grupta migren, gerilim tipi baş ağrıları, küme baş ağrısı gibi baş ağrısı tipleri yer alır.
İkincil başağrıları:
Başka bir organ veya beyne ait bazı hastalıklara bağlı gelişen başağrılarıdır. Başağrısının nedenini belirlemek için hastadan ayrıntılı hastalık hikayesi alınmalı ve nörolojik muayene, beyin görüntülemesi ve kan ve idrar tahlilleri yapılmalıdır. Bazı durumlarda EEG (elektroensefalografi) ve lomber ponksiyon işlemleri gibi daha ileri tetkiklerin yapılması gerekebilir. Migren, en sık görülen birincil başağrısı tipidir. Migren, ataklarla seyreden ve ataklar arasında belirti göstermeyen kronik bir başağrısıdır. Migren ağrısı genellikle orta şiddette ya da şiddetlidir, ağrı ve eşlik eden bulgular migrenli kişinin yaşantısını her zamanki gibi sürdürmesini engeller ve belirgin bir iş görmezliğe yol açar. Migren tanısı için özel bir laboratuvar testi veya radyolojik inceleme yoktur. Tanı hastadan ayrıntılı başağrısı hikayesinin alınması ile konur. Kadınların yaklaşık % 20'sinin, erkeklerin ise % 8'inin migrenli olduğu bilinmektedir. Migren atakları 4-72 saat sürebilir. Atağın başın tek yanında oluşu (%80 hastada), zonklayıcı, ateş yanar tarzda, matkapla deler gibi ya da nabızla birlikte atan şekilde olması, atak sırasında sıklıkla ışıktan ve sesten rahatsızlık, merdiven çıkma gibi fiziksel eylemlerle ağrıda artış, ağrıya sıklıkla bulantı veya kusmanın eşlik etmesi karakteristik özellikleridir.
Ataklar arasında kişiler tamamen sağlıklıdır. Atakların sıklığı çeşitlilik gösterir; yılda veya haftada birkaç kez olabilir. 3 günden fazla süren ataklar migren statusu olarak adlandırılır.
Migren hastalarının çoğu atağın geleceğini önceden hissedebilir. Atak öncesinde sinirlilik, depresif ruh hali, konsantrasyon güçlüğü ve yorgunluk hissi olabilir. Migren çoğu kez öncesinde hiçbir belirti veya başka şikayet neden olmadan ortaya çıkar ve bu tip migren aurasız migren olarak adlandırılır. Auralı migren ise migrenli hastaların %10– 15'ni oluşturur. Aura genellikle 5 ila 60 dakika sürer ve sıklıkla görme ile ilgili yakınmalara yol açar. Görme alanında bir tarafı görememe, parlak veya yanıp sönen ışıklar, renkli zigzag veya kırık çizgiler görme gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Görsel belirtilerin dışında dilde, yüzde, kolda uyuşma, güçsüzlük, konuşmada bozulma, konuşurken kelimeleri bulamama, baş dönmesi ve aşırı uyku hali şeklinde aura olabilir. Hemen ardından veya 1 saat içinde ağrı ortaya çıkabilir ya da aurayı nadiren başağrısı izlemeyebilir. Görsel aura (skotom) Migren tetikleyicileri kişiden kişiye göre değişir.
Başlıca migren tetikleyicileri;
- Diyet (açlık, alkol, öğün atlamak veya öğün gecikmesi, yeteri kadar su içmemek, bazı yiyecekler),
- Uyku düzeninde değişiklikler (az veya fazla uyku),
- Hormonal faktörler (adet dönemleri, doğumkontrol hapları, hormonal tedavi),
- Çevresel faktörler (parlak ışık, keskin koku, hava değişimi),
- Fiziksel faktörler (egzersiz, cinsel ilişki),
- Stres, depresyon, endişe hali,
- Baş-boyun ağrıları,
- Kafa travmasıdır.
Migren atakları çoğunlukla tekrarlayıcıdır, ancak en az 3 aydır her gün veya günaşırı olacak şekilde kronikleşmiş olarak da görülebilir. Bu durumun en büyük nedeni ağrı kesici ilaç aşırı kullanımıdır. Ağrı kesiciler aşırı kullanıldığı dönemde yapılan önleyici tedaviler çoğu kez başarısız olur.
Migrenin diğer nadir görülen tipleri:
Baziler Tip Migren: Konuşma bozukluğu, başdönmesi, kulak çınlaması, çift görme ve dengesizliğin eşlik ettiği migren tipidir.
Konfüzyonel Migren: Bilinç bulanıklığının olduğu migren tipidir.
Oftalmoplejik Migren: Gözü hareket ettiren kasların etkilenmesi sonucu çift görme gelişir.
Hemiplejik Migren: Atak sırasında geçici tek taraflı felç gelişir.
Abdominal Migren: Atakta sadece bulantı- kusma şikayeti olur. Genelde çocuklarda görülür.
Başağrısız Aura: Baş ağrısı olmadan yalnızca aura bulguları mevcuttur.