Ortopedik Rehabilitasyon Nedir?
Rehabilitasyon, kaybedilmiş becerileri hastaya yeniden kazandırmayı hedefleyen geniş kapsamlı bir tedavidir. Ortopedik rehabilitasyon kırık, çıkık, bağ ve menisküs yaralanmaları gibi kas iskelet sorunlarının ortopedik tedavisinden önce başlayan ve sonrasında devam eden, hastaya kas iskelet işlevlerini yeniden kazandırmayı amaçlayan bir tedavidir.
Ortopedik rehabilitasyon, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) bilim dalının bir parçasıdır ve bir ekip çalışmasıdır. Bu ekipte Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzmanı başta olmak üzere fizyoterapist, iş meşguliyet terapisti, hemşire, ortez-protez uzmanı, diyetisyen, psikolojik danışman ve hidroterapist yer almaktadır. Aynı zamanda Ortopedist ve diğer tıp dalları ile iş birliği yapılmaktadır.
Kimler Ortopedik Rehabilitasyona alınır?
Genellikle kalça ve diz ameliyatı (protez, bağ, menisküs) öncesi ve sonrası, kırık sonrası, kemik ve yumuşak doku kitle ameliyatları öncesi ve sonrasında, doğumsal kas iskelet bozukluklarının cerrahisinden önce ve sonra, omuz bağ - kas hasarı yada yumuşak doku yapışıklığı cerrahisinden sonra ortopedik rehabilitasyon gerekebilmektedir. Bu hastalıklar sonucunda oluşabilen eklemlerde ağrı, şişlik, tutukluk, şekil bozuklukları, kaslarda kuvvet kaybı yada katılaşma, denge sağlamakta ya a yürümede zorluk gibi kas iskelet sorunlarının tedavisinde ortopedik rehabilitasyon uygulanmaktadır.
Hastalarımızın bir kısmı FTR polikliniğimize başvurmaktadır. Hastalar kendilerini refere etmiş yada Ortopedist tarafından ünitemize yönlendirilmiş olabilirler. Bu hastaların çoğu günü birlik tedaviye alınarak, Fizik Tedavi ünitemize ayaktan gelip giderek tedavi edilmektedirler. Ortopedi servisinde yatan hastalar için ise, Ortopedi uzmanı tarafından FTR ye konsülte edildiğinde, hasta cerrahi öncesi ve sonrası FTR uzmanı tarafından değerlendirilirerek yatak içi egzersizler, ev programı yada uygun görüldüğünde servisimizde yatarak tedavi önerilmektedir.
Tedavinin hedefleri nelerdir?
Ortopedik rehabilitasyonun esas amaçları: kas iskelet sistemine ait ağrıları azaltmak, eklem hareketini korumak, eklem çevresi ve tüm kasları güçlendirmek, denge ve koordinasyonu geliştirmek, optimal bir yürüme şekli sağlamak ve fiziksel kondisyonu arttırmaktır.
Hastanın tedavisi nasıl planlanır?
Ortopedik rehabilitasyon adayı olan hasta, öncelikle Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzmanı tarafından değerlendirilir. Bu değerlendirmenin parçası olarak, hastanın şikayeti ile ilgili detaylı bilgiler alınır, ek hastalıkları sorgulanır ve fizik muayene yapılır. Kas iskelet sisteminin fizik muayenesinde sorunlu bölgeye odaklanılır, ancak sıra ile tüm eklemler (boyundan başlanarak omurga, omuz, dirsek, el ve parmaklar, kalça, diz ve ayak bileği) ve çevre dokular değerlendirilir. Hastanın kuvvet, denge ve yürüme becerisi de değerlendirilir. Gerekli görüldüğü zaman görüntüleme (grafi gibi) ve laboratuar (kan, eklem sıvısı gibi) tetkikleri istenebilir. Ardından, hastaya, hastalığı ve rehabilitasyon süreci hakkında bilgi verilir ve özgün bir tedavi programı planlanır.
Tedavi neler içermektedir?
Ortopedik rehabilitasyon kapsamında medikal tedaviler, fizik tedavi modaliteleri, egzersizler ve tamamlayıcı tedaviler uygulanmaktadır ve ihtiyaç duyulduğunda ortez-protez ve yardımcı cihaz kullanımının da eğitimleri verilmektedir.
Medikal tedavi olarak ağrı kesiciler, vitaminler, kıkırdak koruyucu ilaçlar gibi kas iskelet sistemine yönelik farmakolojik tedaviler verilmektedir. Fizik tedavi modaliteleri kapsamında sıcak ve soğuk tedaviler, elektroterapi kapsamında ağrı kesici ve kas kuvvetlendirici elektrik akımları, yüzeyel ve derin dokuları ısıtan ve yenilenmesini teşvik eden ajanlar ve magnetik alan tedavileri kullanılmaktadır. Ayrıca masaj, manipülasyon ve mobilizasyon teknikleri, eklem yada yumuşak doku enjeksiyonları ve bazı ortopedik durumlarda özel tedavi protokolleri uygulanmaktadır.
Egzersiz tedavisi aşamalı olarak planlanır ve fizyoterapist eşliğinde yapılır. Hastanın kas iskelet sorununa özgün, yardımlı yada yardımsız eklemlerin hareketini koruyacak ve kasları kuvvetlendirecek ve/veya gerdirecek egzersizler yapılmaktadır. Aynı zamanda yürüyüş bantı, bisiklet gibi mekanik egzersiz istasyonları, su içi egzersizler ve robotik tedaviler kullanılmaktadır. Hasta tedavi boyunca uygun ev egzersizleri, ergonomi ve yaşam stili açısından eğitilmektedir.
Ortez – protez ve hayatı kolaylaştıran, baston ve yürüteç gibi yardımcı cihazlara tedavi seyrinde ve uzun vadede gereksinim olabilmektedir; hasta bu açıdan tedavi boyunca Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzmanı tarafından takip edilir ve fonksiyonel durumuna özgün yardımcı cihazlar planlanabilir.
Son söz…
Ortopedik rehabilitasyonun temel hedefleri, kas iskelet sisteminin ortopedik hastalıkları sonucunda oluşan anatomik bozuklukları düzeltmek ve kaybedilen becerileri yeniden kazandırmaktır. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bilim Dalının hastaya bütüncül yaklaşımın amacı ev içerisinde ve dışında bağımsızlık, mesleki ve ekonomik bağımsızlık ve sosyal katılımı teşvik etmektedir ki böylece hastanın yaşam kalitesi de arttırılabilir.