25 / 64
personelin çalışma ortamı ve yaptıkları işlerden kay-
naklanabilen,sağlıkvegüvenliklerinezararverebilecek
riskleri tanımlayarak, koruyucu önlemleri alma esasına
dayanırvebilimselvesistemliçalışmayıgerektirir.Temel
adımları;
•Riskler açısından değerlendirilmesi
•Tehlikelerin tanımlanması
•Alınacak önlemlerin belirlenmesi
•Önlemlerin uygulamaya geçirilmesi
•Kontrol edilerek denetlenmesi
•Ölçülerek izlenip, takip edilmesi olarak sıralayabiliriz.
Buçalışmalariçerisindesağlıkçalışanlarınınriskanalizle-
rikapsamlıyapılmalıböyleceolasıişkazalarıönlenmeye
çalışılmalıdır.
İŞ KAZASI
İş kazası işin yapımı ve yürütümü sırasında meydana
gelentehlikelidurumvetehlikelidavranışlarınzamanve
mekânşartlarındabir arayagelmesindenkaynaklanan,
ölüm, hastalık, yaralanma, zarar veya hasara sebebiyet
veren istenmeyen olaylardır. OSHA (Avrupa İSGAjansı)
YayınlarınagöreAvrupaBirliğineüyeülkelerdeişkazala-
rı ve meslek hastalıkları sonucu yılda; 167.000 kişinin
hayatını kaybettiği,159.000 kişinin meslek hastalığına
yakalandığı rapor edilmektedir. Avrupa’da her 5 daki-
kada bir çalışan iş kazası geçirmekte, her iki saatte bir
çalışan iş kazası nedeniyle hayatını kaybetmektedir.
Genel olarak ülkemizde iş kazaları hem sayıca çoktur
hem de sonuçları ağırdır. Ölümler (yüksek fatalite),
sakatlanmalar,geçiciyadasürekliişgöremezlikçokfaz-
ladır. Kayıtlara giren 1 iş kazasının ortalama 10 işgünü
yitiğinenedenolacağı varsayılırsa, enaz1milyon iş-gü-
nüyitiğihesaplanmaktadır.Bunlarınüretimyitiğiparasal
karşılıklarıekonomiyeçokbüyükyüklerbindirmektedir.
Makroölçekteuğrananzararolağanüstübüyüktür.Kayıt
dışı olanlar da dikkate alınırsa, zarar katlanmaktadır.
İŞ KAZALARININ GELİŞİMİ
Türkiye’deki iş kazalarının sıklık ve ağırlık derecelerine
göre son üç yıllık gelişimi Tablo 1’de gösterilmiştir. Bu
mutlak sayılarda ilginçolan2013yılındaki kaza sayıları-
nıngeçmiş yıllaragöreyaklaşık2,5kat artmış olmasıdır.
SGKraporundabuartışşöyleaçıklanmaktadır:“İşkazası
vaka sayıları: 2012 ve öncesi yıllarda iş kazası geçiren
sigortalı sayılarına ait istatistikler verilirken ödemesi
yapılıpkapatılan iş kazası vaka sayıları esas alınmaktay-
dı. 2013 yılından itibaren iş kazası bildirim formunun
elektronik ortamda alınmaya başlanması ile iş kazası
geçiren tümsigortalı sayılarına ait veriler Avrupa Birliği
standartlarıda(ESAW)dikkatealınarakverilmeyebaşla-
nılmıştır. ESAWmetodolojisinegöre işkazası sonrası işe
başlama kazadan sonraki 5. gündemeydanagelmiş ise
bu iş kazası istatistiklere yansıtılmaktadır.”Buaçıklama-
dan önceki yıllardaki SGK verilerinde sadece ödemesi
yapılarak dosyası kapatılmış iş kaza bildirimlerinin yer
aldığı,bildirimyapılmışamaişlembekleyenişkazalarının
ise “havada göründüğü” anlaşılmaktadır. 1.1.2013’den
itibaren kademeli olarak yürürlüğe giren 6331 sayılı İş
Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun ise 2013 yılındaki iş
kazalarında etkisi olmamış görünüyor.
SAĞLIK PERSONELİNİN
MARUZKALDIĞI İŞ KAZALARI
Sağlık çalışanları özelinde iş kazaları sayılarına ulaş-
mak ise çok zordur. İğne batmaları, kesiler, vb sağlık
çalışanları arasında en sık saptanan iş kazaları olarak
görünmektedir. Şencan I ve ark tarafından yapılan
bir çalışmada hemşirelerin %57’sinde kesi bildirilmiş
ve ameliyathane kazaların en sık olduğu yer (%56)
olarak saptanmıştır. Aynı çalışmada sağlık çalışanları-
nın %51’inde ellerinde sıyrık bulunmuştur. Azap A ve
arkadaşları tarafındanyapılanbir çalışmada isegrubun
%64’ünün iş yaşamlarında en az bir kez kan ve vücut
sıvılarınamaruz kaldığı, kesici alet yaralanmalarının en
sıknedeninin%45ileenjektörkapağınınkapatılmasıol-
duğuveyaralananpersonelin%28’ininkişiselkoruyucu
kullanmadığı bildirilmiştir. Sonuç olarak sağlık çalışan-
larında görülen yaygın iş kazaları kesici-delici aletle
meydanagelenyaralanmalar,kan-vücutsıvılarıylabulaş,
hastaları ve objeleri kaldırma, ağır kaldırmaya bağlı
sırt yaralanmaları, düşme, çarpma, takılma, kayma vb.
nedenlerebağlıkas-iskeletsistemiyaralanmaları,şiddet,
alerjikreaksiyonveyanıklardır.Ayrıcaçalışmaortamında
meydanagelen zehirlenme, trafik kazası vb. kazaları da
içermektedir.
Kesici-Delici Alet Yaralanması
Sağlıkkuruluşlarındahastatedavihizmetlerindekullanılan
enjektörler,sutüriğneleri,bistüriuçları,damariçikateter-
leri,kesicienstrümanlar,jiletlervb.malzemelerleyaralan-
malar“kesici-delicialetyaralanmalarıdır”.Kesici-delicialet
yaralanmalarıhastaneortamındaişleilgiliyaralanmaların
yaklaşıküçtebirindensorumludur.Kesicidelicicisimlerle
oluşanyaralanmalarparenteralyollaenfeksiyonbulaşma
riskiniarttırmalarınedeniyle,sağlıkçalışanlarıiçinönemli
bir bulaşma yoludur. Günümüzde özellikle kan yoluyla
bulaşanbazıhastalıklarsağlıkçalışanlarınınmeslekhasta-
lığıhalinegelmiştir.Sağlıkçalışanlarıkesici-delicialetlerle
yaralanmalar sonucu kan veya kontamine vücut sıvıları
ile Hepatit B, Hepatit C, Hepatit D ve HIV başta olmak
üzere 20 kadar patojen bulaşması açısından sürekli risk
altındadırlar. Kesici delici alet yaralanmalarındaenkolay
bulaşabilen enfeksiyon B hepatitidir.
Sağlık personelinin kesici-delici aletlerle yaralanma
riskini hasta yatağı başında kan alma, enjeksiyon, resü-
25