27 / 64
maktadır. İşyerinde şiddet ve şiddet tehdidi, hem işyeri
personelininmemnuniyetsizliğini,hemdeorganizasyon-
ların yapısını etkileyenönemli bir etkiye sahiptir. Sağlık
kurumlarında şiddet giderekbüyüyenve yeni olmayan
psikososyal bir sorundur. Sağlık kurumlarında şiddet
“hasta,hastayakınlarıyadadiğerherhangibirbireyden
gelen,sağlıkçalışanıiçinriskoluşturan,tehditdavranışı,
sözel tehdit, fiziksel saldırı ve cinsel saldırıdan oluşan
durum”olarak tanımlanmıştır. Sağlıkpersoneli şiddetin
giderilmesiiledirektilgilenenbirmeslekgrubuolmakla
beraberişyerindeşiddetaçısındandakurbanolarakkar-
şımızaçıkmaktadır.Yapılançalışmalarda,şiddetindiğer
işyerlerine göre en çok sağlık alanında ortaya çıktığı,
sağlık alanındaki işyeri şiddetinin, diğer sektörlerdeki
şiddettendoğasıgereğifarklılıklargösterdiğiifadeedil-
mektedir.Sağlıkçalışanlarındaşiddeteuğramariskidiğer
hizmet sektörü meslek gruplarına göre 16 kat fazladır.
NIOSH’a göre sağlık işletmelerinin her yerinde şiddete
maruzkalınmaihtimaliolmaklaberaberpsikiyatriservisi,
acil servis, bekleme odaları ve yaşlı bakımservislerinde
bu eylem sıklıkla tekrarlanmakta ve işyerinde şiddet
basitveyaciddi fiziksel yaralanmalar, geçici veyasürekli
iş görmezlik, psikolojik travma ve ölüm gibi sonuçlara
neden olduğu ortaya konmaktadır. Sağlık sektöründe
doktorlar ve hemşireler başta olmak üzere tüm sağlık
çalışanları şiddete uğrama açısından risk altındadır.
Sağlıksektöründemeydanagelenşiddetvakaları,genel
olarak işyerlerindemeydana gelen tümşiddet olayları-
nınyaklaşık%25’inioluşturduğugörülmektedir.Yapılan
çalışmalara göre sağlık çalışanlarının maruz kaldıkları
şiddetuzunvadededüşükmoral,sakatlık,personeldevir
hızının yükselmesi, işe devamsızlık, iş değiştirme ve
güvenkaybı gibi olumsuz sonuçlaranedenolmaktadır.
Tümbunlararağmensağlıksektöründebildirimiyapılan
şiddetmaruziyeti oldukçayetersizolduğuyapılanaraş-
tırmalarda ortaya konmaktadır.
Kimyasal Madde ve İlaçla Maruziyet
Sağlık kurumlarında insan sağlığına zararlı toz, buhar,
gaz,sıvışeklinde299değişikkimyasalbileşeninkullanıl-
dığı yapılanaraştırmalarda saptanmıştır. Sağlıkçalışan-
larının sıklıkla karşılaştığı kimyasal tehlike ve riskler,
deterjan, dezenfektanlar, anestetik gazlar, sterilizanlar,
kimyasal sterilize ajanlar ve ilaçlar olarak belirtilmek-
tedir. Sağlık çalışanlarının kimyasal tehlikelere maruz
kalmasıakutvekroniksağlıksorunlarınayolaçmaktadır.
Gerekli önlemler alınmadığında sağlık açısındanolum-
suz etkilere neden olanbu kimyasal maddeler özellikle
ameliyathaneve laboratuarlardadaha fazla riskoluştu-
rur.Kimyasaltehlikelerinetkisi,maddeninyoğunluğuna,
maruzkalmasüresine,maruziyetyolunavekimyasalların
özelliklerinebağlıdır.Antibiyotiklerinvediğerkimyasal
ajanların astım, dermatit yapıcı etkilerinin dışında sito-
toksikmaddelerin, mutajenik etkileri vardır. İnsanlarda
veya hayvanlarda karsinojenite, teratojenite, genotok-
sisite, üreme sisteminde toksisite ve düşük dozlarda
organ toksisitelerine yol açabilme özelliklerinden bir
veyadahafazlasınıgösterebilmeözelliğinesahipilaçlar
tehlikeliilaçlarolarakadlandırılmaktadır.Antineoplastik
ajanlardabutehlikeliilaçlariçerisindesınıflandırılmakta
ve tehlikeli ilaçlar içinde en yaygınolarak kullanılan ilaç
gruplarındanbirisinioluşturmaktadır.Onkolojihemşire-
leriantineoplastikajanlarınhazırlanması,uygulanması,
taşınmasıdepolanmasıveatıklarınyokedilmesisırasında
builaçlaramaruzkalabilmektedir. Sağlıkçalışanlarında
anti-neoplastik ilaçlara maruziyet, ilaçların hazırlan-
masında, hastaya verilmesinde, ilaç ve anti-neoplastik
ilaç uygulanmış hastaların atığı ile bulaşmış her türlü
malzeme önemli kontaminasyon kaynaklarıdır. Ayrı-
ca sterilizasyonda kullanılan örneğin etilen oksit gibi
maddelerde sağlık çalışanlarının sağlığını tehdit eden
maddelerdendir. Etilen oksit; yanıcı ve konsantrayonu
%3’e ulaştığında patlayıcı bir gazdır. Akut etkileri ;
solunumla ilgili sıkıntılar ve nörolojik bulgular, yüksek
orandamaruziyetdeise;katarakt,mutajenikvekarsino-
jenikolduğunugösterençalışmalarmevcuttur.Birdiğeri
ise gluteraldehit’dir. Gluteraldehit; boğaz ve akciğer
irritasyonu, astım, astım benzeri semptomlar, nefes
darlığı,burunkanaması,konjunktivit,dermatit,başağrısı
ve bulantı kusmaya yol açar. Bir diğer sağlık çalışanının
sağlığını tehdit eden ajanolan formaldehit ise özellikle
patolojilaboratuarlarındakimyasalsterilizasyonvedoku
fiksasyonu amacıyla kullanılır. Kimyasallardan formal-
dehite bağlı alerjik reaksiyonlar sık görülür ve deri ile
temasvesoluma,ürtiker,alerjikkontakdermatit,atopik
reaksiyonlarveyagözesıçramasıdurumundakalıcıhasar
yapabilir. Maruziyetin dozu arttıkça öksürük, nefes
darlığı, aritmi,akciğer ödemi, uzun süreli maruziyet ise
kanserojen etkidir.
Alerjik Reaksiyon
Alerjikreaksiyon,vücudunbağışıklıksistemiaracılığıyla
yabancımaddelerekarşıgösterdiğitepkidir.Alerjikreak-
siyonlarsonucundakişideburundatıkanıklık,dolgunluk,
astım, nadir olarak da şok ve ölüm izlenebilir. Alerjik
reaksiyonlar akut, subakut veya kronik olabilir. Alerjik
reaksiyonlar polen, toz, lateks proteini, hayvan tüyü,
besin, ilaç, kimyasal madde gibi çeşitli maddelere karşı
gelişebilir. Son 10-15 yıldır önemi gittikçe artan lateks
alerjisi sağlık çalışanlarında bir sağlık sorunu ve hatta
meslekhastalığıhalinegelmiştir.Sağlıkçalışanlarıpudra-
lıeldivenleryoluylaalerjenemaruzkalmaktadır.Özellik-
le cerrahi klinik çalışanlarında en sık karşılaşılan alerjik
problem olarak lateks alerjisinin sorgulaması büyük
önemarzettiği yapılançalışmalardaortayakonmuştur.
Bulgularıisesubklinikseyirdenağırsistemikreaksiyona
27