42-43 / 64
Yabancı Cisim
Aspirasyonu
kliniği(hastanın
durumu) ve tanısı;
hastanın ya ı, yutulan
maddenin tipi, olaya
ahit olup olmama,
aspirasyondan sonra
geçen süre, yabancı
cismin yeri ve hava
yolunu tıkama derecesi
ile farklılık gösterir.
Vakaların yakla ık %60’ı
ilk 24 saat içinde fark
edilmektedir.
Boğulma anı, morarma ve öksürük krizine ahit olunduğunda
yabancı cisim aspirasyonu %76 ile %92 arasında tanı konulmu
demektir. Bu akut geli en dönem birkaç dakika sürüp genellikle
kendini sınırlayıp düzelme gösterir ve sonrasında semptomsuz bir
dönem ile devam eder. Tedavide geç kalma halinde öksürük,
hırıltılı solunum, güç soluk alıp verme vs… gibi bulgular geç
dönemde kendini gösterir. Yabancı cisim aspirasyonuna ahit
olunmayan durumlarda ise aspirasyondan günler ve haftalar sonra
geli en semptomlara ek olarak non-spesi k semptomlar eklenebil-
ir. Öyle tekrarlayan zatüre, astım, bron iolit, kronik akciğer hastalığı
gibi tanılarla hasta takip edilebilir.
Bu arada Bilgisayarlı Tomogra ninde
(BT) yerini unutmamak gerekir.
Semptomatik veya asemptomatik
vakalarda ve özellikle opak olmayan
madde (yemek parçaları, çerezler,
plastik materyaller vs…) aspirasyon
üphesinde bizlere normal gra den
çok daha fazla yardımcı olan bir
yöntemdir. Neden akciğer gra si ile
vakit kaybediyoruz sorusuna verilecek
cevap ise; küçük çocuklarda bu i lem
esnasında, verilen anestezi ve bol
miktarda alınan iyonize radyasyon
diyebiliriz.
Hayatı tehdit eden yabancı cisim
aspirasyonu tam bir tıkanma ile
olu maktadır. Bu tamamen solunum
yolunu tıkayan maddeyi göğüs
duvarına kompresyon uygulayarak ve
karın içi basıncı arttırarak çıkarmak
veya en azından parsiyel bir tıkanıklığa
çevirmek amaç olmalıdır (Heimlich
manevrası). Diğer yandan öksüren,
konu an, ağlayan çocuklarda yapılması
iddetle kaçınılması gereken
manevradır çünkü nefes alıp vermeye
olanak sunan bir tıkanmayı tam bir
tıkanmaya çevirme olasılığı hiç
unutulmamalıdır. Yine aynı sebepten
körlemesine yapılan ağız içine elimizi
sokup yabancı cisim aramakta iddetle
önerilmemektedir.
En sık ciddi solunum stresi,
morarma ve mental durumda
bozulma yani boğulma krizi
olarak tarif edebileceğimiz
durumla kar ı kar ıya kalabilir-
iz ki bu acil ko ullarda hayati
destek gerektirecek bir
durumla sonuçlanabilir.
Yabancı cisim aspirasyonu üphesi olan bütün çocuklarda sistematik bir öykü ve
zik muayene sonrası radyogra (akciğer gra leri, ön ve yan gra ler ve boyun
gra leri) planlanır. Radyogra de patolojik bulguların görülmemesi aspirasyon
tanısını ekarte ettirmediği unutulmamalıdır. Çünkü morarma veya tıkanma
üphesi olan vakalara yapılan bronkoskopide %90’a yakın yabancı cisim
görülmü tür ve bunların yarısında akciğer gra si normal olarak değerlendirilmi tir.
İleti im imkanı olmayan daha küçük çocuklarda ise aspirasyon lehine zik muay-
ene ve radyolojik bulguları olması hiç dü ünmeden bronkoskopi için endikasyon
olu turmaktadır. Muayene ve/veya radyolojik bulgu olmayan ama en ufak bir
üphe olan vakalarda bile 2-3 gün aralıklı ciddi kontroller ihmal edilmemelidir.
Öte yandan bütün yabancı cisim aspirasyonları ele alındığında
yapılan akciğer gra lerinin en az %30’ unun normal olduğu
görülmü tür. Patolojik olarak ise am zem (a ırı akciğer havalanması,
atelektazi (akciğerin sönmesi), bron iektazi, akciğer absesi,
pnömoni(zatürre) vs. gibi bulgular görülmektedir ki bunlar yabancı
cisim aspirasyonlarında görülen komplikasyonlarla paraleldir.
Parsiyel (tam olmayan) tıkanmalarda sıklıkla inatçı öksürük,
takipne (normalden sık nefes alıp verme) ve hırıltılı solunum
e lik eder. Muayene bulgularında klasik triad olan öksürük,
hırıltılı solunum ve bozulmu akciğer sesleri bulunur ama art
değildir. Bulguların hepsi görüldüğünde ve yardımcı
görüntüleme yöntemlerinde havalanma fazlalılığı varsa % 98
oranında yabancı cisim aspirasyonundan bahsedilir.
Yabancı cismin bulunduğu yere göre de belirti ve bulgular deği iklik ve
ciddiyet göstermektedir. Laringotrakeal bölgedeki yabancı cisimlerde
hayati tehlike oldukça sık görülmekle beraber yolun tam tıkanmadığı
durumlarda hırıltılı solunum, soluk alıp vermede zorluk ve ses kısıklığı
gibi semptomlar görülür. Bron lardaki yabancı cisimlerde ise en sık
öksürük ve solunum seslerinde bozulma görülmesine rağmen solunum
güçlüğü ve kalp atı larında hızlanma, kanlı tükrük, morarma, ate ve
boğulma gibi bulgulara da ahit olabiliriz.
Tedavide exible ve rigit bronkoskopi
kullanılmaktadır. Deneyimli anestezist
ve cerrahi ekip tarafından yapılması
iddetle önerilmektedir. “I ıklı
endoskopik bir aletle soluk borusun-
dan girip yabancı cisim alınıyor” gibi
söylemler bronkoskopinin basit bir
i lem olduğu aklımıza getirmemelidir.
Bronkoskopi esnasında olan trakeal
laserasyon (yırtıklar), kanamalar,
akciğer perforasyonu(pnömotoraks) ve
trakeal ödeme bağlı solunum yetmez-
likleri hiç de az görülmemektedir.
Yabancı cisim aspirasyon-
larının her ne kadar teda-
visi varsa da aslında önlem
almak ve ailelerin eğitimi
hepsinden daha önemlidir.
Önlemden kastımız aspi-
re edilme riski olan mad-
delerin evde, markette,
kreşte vs… gibi çocukla-
rın erişemiyeceği bölgelere
konulması özellikle ülke-
mizde nazar boncuğu kul-
lanımında daha dikkatli
olunmasıdır. Eğitim ise
sadece ebeveylerin değil
bakıcıların, öğretmenlerin,
kardeşlerin komşuların kı-
sacası çocuk ile ilişkili her-
kesin bilgilendirilmesi ile
olmalıdır. Bu kişilere riskli
yiyecekler hakkında bil-
gi verilmeli, çocuk yemek
yerken mümkün olduğu
kadar konuşmayıp bağır-
mamalı veya ağlamamalı,
gülmemeli, yürümemeli,
koşmamalı; bunun yanın-
da dişleri tam olarak ge-
liştikten sonra sakız veya
çiğnenebilen şeker gibi (3
yaşından sonra) ödüller
verilmelidir. Ayrıca küçük
parçalara sahip oyuncak-
lardan kaçınılmalı, aileler
öğretmenler bakıcılar ba-
sit hayat desteği hakkında
bilgilenmelidirler.
TEDAVİ
UZUN VADEDE
BELİRTİLERİ
40
41