Gebelik, kadının normal metabolik düzeni üzerine fetal büyümenin eklendiği fizyolojik bir durumdur ve kadının vücudunda birtakım değişikliklere yol açar. Gebelik süresinin 40 hafta olduğu düşünülürse bu süreçte bebek her kaloriyi, her proteini, ihtiyaç duyduğu her vitamin ve minerali sadece anneden alır. Bu ayrıcalıklı dönemde annenin yeterli ve dengeli beslenmesi, bebeğinin de yeterli ve dengeli beslenmesi demektir. Çünkü anne karnındaki dönem sağlığın programlandığı dönemdir.
Beslenme ile birlikte izlenmesi gereken önemli bir konu da gebe kadının aylık ağırlık artışlarıdır. Burada önemli olan kadının gebeliğe başladığı vücut ağırlığıdır. Buna göre, ideal vücut ağırlığına sahip olan bir kadının gebeliği boyunca alması gereken 9-12 kg’dır. Kadın ideal vücut ağırlığından fazla bir kilo ile gebeliğe başladıysa alması gereken 6-9 kg’dır. Ancak çok zayıf başlanan gebeliklerde kadının 12-15 kg alması beklenir.
Beslenmede Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
*Her öğünde her besin grubundan yiyecekler tüketerek çeşitlilik sağlanmalıdır.
*Sebze, meyve, pirinç, mercimek, nohut gibi besinler kullanmadan önce çok iyi yıkanmalıdır.
*Sebzeler ile makarna, mercimek, nohut gibi yiyeceklerin haşlama suları dökülmemelidir.
*Tahıl ve kurubaklagil karışımı ( bulgur ve mercimek gibi ) yemekler sık yenilmelidir. Bu yemeklerin yanında da C vitamininden zengin sebze ve meyveler (portakal, domates, maydonoz, yeşil biber ) tercih edilmelidir.
*Çay ve kahve tiryakileri için tüketimlerini azaltmaları önerilebilir. İçilecekse de özellikle demir içeren yumurta ve et gibi besinleri içeren öğünlerden 2 saat sonra ve çok açık içilmesine dikkat edilmelidir.
*Sigara ve alkol kullanılmamalı, sigara içilen ortamlarda bulunulmamalıdır.
*Tuz kısıtlamasını gerektiren bir durum yoksa yemeklerde iyotlu tuz kullanılmalıdır.
*Ezilmiş, çürümüş, kararmış ve küflenmiş besinler tüketilmemelidir.
* Mevsiminde yetişen meyve ve sebzeler tercih edilmelidir.
*Hazır çorba, hazır meyve suları, meşrubatlar, et veya tavuk suyu tabletleri, cips, kraker, bisküvi tarzı hazır yiyecek ve içecekler tüketilmemelidir.
*Kızartılarak ve kavrularak yapılan yemekler tercih edilmemelidir.
*Konserve besinler, kaymak, krema, tahin, tahin helvası, çikolata gibi çok yağlı yiyeceklerden uzak durulmalıdır.
*Salam, sosis, sucuk ve pastırma gibi et ürünlerinden ve mayonezden uzak durulmalıdır.
GEBELİK DÖNEMİNDE EN SIK KARŞILAŞILAN SORUNLAR
Mide bulantısı ve kusma: Özellikle ilk aylarda sık görülen sorunlar arasındadır. Neredeyse gebelerin % 50’si özellikle sabah uyandıklarında hissederler. Nedeni, ilk aylardaki hormonal değişiklikler, psikolojik olarak gebeliğe uyum, endişe, korku ve mutlulukla karışık duygusal durumdur.
Neler Yapılabilir?
*Sabah uyanınca yataktan birdenbire doğrulmadan, hafifçe yastık yükseltilip tuzlu bisküvi, kraker veya bir parça ekmek tüketilebilir.
*Uyandıktan hemen sonra ve öğünlerden önce su, süt ve benzeri içecekler içilmemelidir. Sıvı ihtiyacı öğün aralarında yudum yudum içilerek giderilebilir.
*Yağlı, baharatlı ve kavrularak pişirilmiş yemekler yenilmemelidir.
*Sık ve az beslenilmemelidir.
*Yenilecek yemek bir gün önceden pişirilirse yemeğin pişme kokusu evde olmaz.
Kabızlık: Hormonal değişiklikler barsak kaslarının gevşemesine ve barsak hareketlerinin yavaşlamasına neden olabilmektedir.
Neler Yapılabilir?
*Günde 2-3 lt su tüketmeye özen gösterilmelidir.
*Yenilebilen meyve ve sebzeler çok iyi yıkanarak kabuklarıyla tüketilmeye çalışılabilir.
*Tam buğday veya çavdar ekmeği tercih edilebilir.
*Kuru baklagiller, bulgur, yulaf ezmesi gibi posa açısından zengin besinleri sık tüketilebilir.
*Bulantı yoksa sabah kalkınca bir bardak ılık su tüketilebilir.
*Muz, kabuksuz elma ve kabuksuz şeftali tüketilmemelidir.
*Kayısı, mürdüm eriği, armut, erik gibi meyveler daha sık tüketilebilir. Bunların kurutulmuşlarını kullanarak hoşaf da yapılabilir.
*Mümkünse yürüyüş yapılabilir.
*Her gün aynı saatte tuvalete oturarak tuvalet alışkanlığını geliştirilebilir.
Mide yanması: Özellikle son aylarda görülen reflü nedeniyle oluşur.
Neler Yapılabilir?
*Baharatlı ve yağlı besinler, turunçgiller, tam yatma pozisyonu, meşrubatlar şikayetleri artırabilir.
*Az ve sık beslenme, hafif dik pozisyonda yatma, rahatsız edici besinlere dikkat etmek faydalı olabilmektedir.
GEBELİKTE VİTAMİN VE MİNARELLER
Vitaminler
Folik Asit: Koyu yeşil yapraklı sebzeler, et, yumurta, süt ve süt ürünlerinde bulunur. Bebeği nöral tüp defekti ve diğer doğumsal anomalilere karşı korur. Ayrıca eksikliği gebelerde kansızlığa, bebekte düşük doğum ağırlığına sebep olabilir.
D Vitamini: Yetersizliği annede kemik kaybına, kalsiyumun yeterli kullanılmamasına neden olabilir. Güneş, balık, süt ürünleri ve yumurta sarısında bulunur.
A Vitamini: Balık, süt, yumurta sarısı, ıspanak, havuç, domates ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Eksikliğinde prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebekler doğabilmektedir.
C Vitamini: Kuşburnu, yeşil ve kırmızı biber, turunçgiller, domates ve patateste bulunur.
Bazı besin öğelerinin vücutta kullanılmasında yardımcıdır. Vücudu enfeksiyon ve toksinlere karşı korur.
Mineraller
Demir: Et ve et ürünleri, yumurta, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller, kuru meyveler ve pekmez gibi besinlerde bulunur. Demir emilimini engelleyen aşırı çay ve kahve tüketiminin engellenmesi ve demir içeren besinlerle birlikte C vitamini içeren besinlerin ( taze sıkılmış meyve suyu, henüz doğranmış salata gibi ) tüketimi de yararlı olacaktır.
Kalsiyum: Süt ve süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, pekmez, kurubaklagillerde bulunur. Diyetle yeterince kalsiyum alınmadığın da gereksinim kemiklerden çekilerek karşılanır. Bu da kemik yumuşamasına, diş çürüklerine sebep olabilir.
Çinko: Et, deniz ürünleri, süt ve süt ürünleri, yumurta gibi hayvansal kaynaklı besinlerde bulunur. Eksikliğinde bebekte düşük doğum ağırlığı ve annede beslenme sorunları oluşabilir.
İyot: Deniz ürünleri ve zenginleştirilmiş tuz da bulunur. Eksikliğinde gebede guatr ve bebekte büyüme geriliği olabilmektedir.
Omega 3 ve 6: Vücudumuzun üretemediği Omega 3 ve 6 gebelikte gereklidir. Omega 3 bebeğin göz sağlığı, sinir sistemi ve zeka gelişimi için çok önemlidir. Omega 3 somon, uskumru gibi yağlı balıklarda, yumurta sarısında,yeşil yapraklı sebzelerde ( semizotu, roka, gibi ), soya fasulyesinde, zeytinyağında, ceviz, badem gibi kuruyemişlerde ( çiğ tüketilmesi önemlidir ) bulunur.