Sağlık Rehberi

Göz Sağlığı
Yaz ayları toplumun büyük bir kesiminin en sevdiği, iple çektiği ve gerek tatil gerek doğa yürüyüşü, kamp, piknik gibi aktiviteler için sıklıkla tercih ettiği mevsimdir. Ancak unutulmamalıdır ki yaz ayları keyifli anlara fırsat oluşturduğu kadar çeşitli sağlık risklerini de beraberinde getirmektedir.
Aşırı sıcaklar ve güneşin ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalımdan kaynaklanan sıcak çarpmaları, aşırı sıvı kaybı, cilt yanıkları gibi riskler ve bunlardan korunmak için hava sıcaklığının en yüksek olduğu saatlerde dışarı çıkmamak, bol sıvı tüketmek, açık renk ve pamuklu giysiler kullanmak gibi isabetli önerileri sıkça gündeme gelir. Ancak, göz sağlığına ilişkin riskler ve önlemler hakkında daha az konuşulmakta ve sıklıkla da ihmal edilebilmektedir.

Göz Sağlığı Riskleri
Gözlerimiz vücudun en hassas, pek çok dış etkene karşı savunmasız ve zarar görmeye açık yapılarıdır. Yaz güneşi gözü olumsuz etkileyebilir ve çeşitli görme sorunlarına neden olabilir. Örneğin, UV ışınlara aşırı maruz kalmak katarakt sürecini hızlandırabilir, retina hasarı ve diğer göz problemlerine neden olabilir. Göz kuruluğu yakınmaları ve gözün çeşitli etkenlere bağlı alerjik rahatsızlıklarında da yaz aylarında artış görülür. Halk arasında gözde et büyümesi olarak bilinen pterjium hastalığı, güneş ışığına maruz kalımla ilişkilidir ve yaz aylarında oluşum riski ve ilerleme hızı artar. Yine sıcaklık ve kuruluğun artması ile birlikte, yaz aylarında gözlerin enfeksiyon kapmaya eğilimi artar.

Göz Enfeksiyonları
“Konjonktivit” ve “keratit” yaz aylarında çok yaygın görülür. En yaygın göz hastalıklarından biri olan konjonktivit, göz küresinin dış ve göz kapağının iç yüzeyini kaplayan şeffaf doku olan konjonktivanın iltihaplanmasıdır; gözlerde kızarıklık, kaşıntı, batma hissi, sulanma ve çapaklanma gibi belirtilere neden olur. Keratit ise gözün önündeki, şeffaf, saat camı gibi olan “kornea” adı verilen tabakanın iltihaplanmasıdır; kızarıklık, batma hissi, sulanma, ışık hassasiyeti ve bulanık görme gibi belirtilerle ortaya çıkar.
Enfeksiyon tabloları, tek gözde veya her iki gözde birden ortaya çıkabilir. Bir bakteri, virüs ya da mantar nedenli olabilir; yaz sıcakları bu tür etkenlerin çoğalmasına olanak sağlar, kuru ve tozlu hava da riski artırır, dolayısıyla yaz aylarında enfeksiyon görülme sıklığı da artar. Bulaşıcıdır, kişiden kişiye doğrudan temas veya ortak kullanılan eşyalar yoluyla yayılabilir. Bu nedenle el hijyenine dikkat edilmeli, havlu, yastık, makyaj malzemesi gibi kişisel eşyalar kimseyle paylaşılmamalıdır. Doktor kontrolünde, antibiyotikli damla ya da pomatlar ile tedavi edilmelidir.
Konjonktivit veya keratitin ilerlemesi, kontakt lens kullanırken hijyen kurallarına uyulmaması veya travma sonucu ciddi bir kornea enfeksiyonu tablosu olan “kornea ülseri” tablosu gelişebilir. Şiddetli ağrı ve korneada sarımsı beyaz bir lekeye yol açar; acil müdahale gerektirir.
Yazın yaşanan yoğunluk sonucu deniz ve havuzlardaki hijyen, önemli bir soruna dönüşür. Hijyenik olmayan ortamlarda yüzmek ise göz enfeksiyonları açısından en önemli risklerden biridir. Yüzmek için temiz ve çok kalabalık olmayan denizlerin, hijyen durumundan emin olunan havuzların tercih edilmesi, ayrıca deniz gözlüğü kullanılması göz enfeksiyonlarına karşı alınabilecek önlemlerdir.
Hijyenik olmayan deniz ve havuzlar herkesin göz sağlığını tehdit etse de kontakt lens kullananlar için daha büyük bir risk söz konusudur. Çünkü kontakt lens kullananlarda göz enfeksiyonu olasılığı kullanmayanlara göre daha fazladır. Havuzlardaki kimyasallar gözlerde, hem lensin yapısını bozarak kızarıklık, yanma gibi alerjik yakınmalara hem de enfeksiyon hastalıklarına neden olabilir. Bu nedenle, deniz veya havuza girmeden önce kontakt lensler mutlaka çıkarılmalıdır; lens yerine numaralı yüzücü gözlükleri kullanılabilir.
Yeterince hijyenik olmayan deniz ve havuz suları, sauna ve hamamlar “acanthamoeba” isimli bir parazitin çoğalması için en elverişli ortamlardır. Etkenin daha çok doğal su kaynakları, yüzme havuzları, deniz suları, toprak, kontakt lens sıvılarında bulunduğu bilinmektedir. Görülme olasılığı çok yüksek olmasa da gözde “kornea” adı verilen gözün önündeki şeffaf tabakaya yerleşmesi halinde, ağrı ve görmede bulanıklaşma ile ortaya çıkan, hızla müdahale edilmediğinde korneada erimeye ve kalıcı görme kaybına, hatta körlüğe neden olabilen “acanthamoeba keratiti” isimli enfeksiyon tablosuna neden olabilir. En önemli risk faktörü kontakt lens kullanımı ve hijyen kurallarına uyulmamasıdır.
Kontakt lenslerin dikkatsiz kullanımı yazın göz enfeksiyonu riskini artırır. Kontakt lens kullanan kişilerin göz enfeksiyonlarından korunmak için, lens kullanımı ve hijyen kurallarına dikkat etmeleri en önemli önlemdir. Lensi takıp çıkarmadan önce ellerin uygun şekilde yıkanması, lens kutusu ve solüsyonlarının ve hijyenik şekilde saklanması gerekir. Tatilde günlük lens kullanmak da bu açıdan uygun bir tercih olabilir.

Arpacık
Arpacık, bir veya her iki göz kapağının dış kenarında görülebilen, şişlik, kızarıklık ve ağrı ile kendini belli eden bir enfeksiyon hastalığıdır. Göz kapağında bulunan bezlerin bakteri nedenli enfeksiyondur. Çocuklar arasında çok yaygındır; yaz mevsimi çocukların dışarıda daha sık oyun oynadığı ve arpacığın daha sık görüldüğü dönemdir. Şişlik kendiliğinden açılabilir ve iltihap ve kanlı akıntının boşalması önemli ölçüde rahatlama sağlar. Tedavi için, göz doktoru kontrolünde damla, pomat ya da oral formlarda antibiyotik ve ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Arpacık tedavisinde sıcak kompres uygulaması ve göz hijyeninin sağlanması önemli yere sahiptir. Ayrıca çocukların el ve göz hijyeni yönünden eğitilmesi de hem tedavi hem de tekrarlamaması için gerekli bir önlemdir.

Göz Kuruluğu
Yazın güneş ışığının etkisi ve sıcaklığın artmasıyla gözyaşının normalden daha hızlı buharlaşması sonucu göz kuruluğuna daha sık rastlanır. Klimalı ortamlar, sıcak rüzgarlar, kuru hava ve havadaki toz partikülleri, uzun süre ekran karşısında zaman geçirerek düzenli göz kırpmama ve havuz suyu ve klora maruz kalma da süreci daha kötü hale getirebilir. Mevsim etkisiyle, öncesinde benzer yakınmaları olmayan kişilerde yeni ortaya çıkabileceği gibi hali hazırda göz kuruluğu yaşayanların yakınmalarında ise artış görülebilir.
Gözlerde tahrişe neden olan bu tabloda en sık görülen belirtiler yanma hissi, batma hissi, kaşıntı ve kızarıklıktır. En basit önlem gözleri daha sık kırparak nemlenmesini sağlamaktır. Gerek olması halinde yapay gözyaşı damlaları, kayganlaştırıcı göz damlaları kullanılabilir; soğuk kompres uygulanabilir. Tahrişin fazla olduğu, rahatlama sağlanamayan durumlarda göz doktoru kontrolünde gerekli başka tedaviler de uygulanabilir. Klimalı ortamlarda hava nemlendiricilerin kullanılması da bir başka önlem olarak değerlendirilebilir.

Korunma Önlemleri
Yaz mevsimi her ne kadar çeşitli sağlık risklerini beraberinde getirse de günlük yaşantıda uygulanacak bir takım basit önlemlerle göz sağlığını korumak mümkündür. Bunlardan bazıları şu şekilde özetlenebilir:
•    Yeterli sıvı alımı sağlanmalı, bol su içilmelidir.
•    Günlük en az altı-sekiz saat uyunmalıdır.
•    Tozlu ortamlardan uzak durulmalıdır.
•    Kimyasallara, dumana maruz kalmaktan kaçınılmalıdır.
•    El hijyenine dikkat edilmeli, eller sık sık yıkanmalıdır.
•    Temiz olduğunu düşünülse dahi eller gözlere yaklaştırılmamalı, gözler ovulmamalıdır.
•    Çocukların, gözlerin korunması ve el hijyeni alışkanlığı kazanması sağlanmalıdır.
•    Temiz ve tek kullanımlık mendil kullanmaya özen gösterilmelidir.
•    Havlu, yastık, makyaj malzemesi, göz damlası vb. başkaları ile ortak kullanılmamalıdır.
•    Klimalardan gelen havanın, doğrudan yüze temas etmesinden kaçınılmalıdır.
•    Salgınlar sırasında kalabalık yerlerden kaçınılmalıdır.
•    Konjonktivit salgınları sırasında yüzmekten kaçınılmalıdır.
•    Yüzerken, yeterli düzeyde sızdırmazlık özelliği olan yüzücü gözlüğü kullanılmalıdır.
•    Doğa yürüyüşü, kamp gibi açık hava etkinliklerinde şeffaf koruyucu gözlük kullanılmalıdır.
•    Yükselen ısıya karşı, yüz ve gözler zaman zaman temiz soğuk suyla yıkanabilir.
•    Aşırı sıcak havalarda yapay gözyaşı ya da kayganlaştırıcı göz damlaları kullanılabilir.
•    Gözlerde kızarıklık, yanma, batma vb. yakınmalar olması durumunda göz doktoruna başvurulmalıdır.
•    Ayrıca bunlara ek olarak, kontakt lens kullanan kişiler için;
•    Lensleri takmadan ve çıkarmadan önce eller mutlaka uygun şekilde yıkanmalıdır.
•    Lens kutusu ve solüsyonlarının hijyen durumuna çok dikkat edilmedir.
•    Gözlerde kızarıklık olduğu durumlarda lens takmaktan kaçınılmalıdır.
•    Yüzmeden önce lensler kesinlikle çıkarılmalıdır.
•    Yüzme sırasında görme sorunu için dereceli yüzücü gözlükleri tercih edilmelidir.
•    Aile üyelerinden birine veya kendisine bir göz enfeksiyonu tanısı konulan kişiler için;
•    Yakın temastan kaçınılmalıdır.
•    Zorunlu temaslardan hemen sonra eller uygun şekilde yıkanmalıdır.
•    Aynı yatağı paylaşmaktan kaçınılmalı, yastık ve nevresim ortak kullanılmamalıdır.
•    Havlu ve diğer banyo malzemeleri ortak kullanılmamalıdır.
•    Göz enfeksiyonu ya da alerjisi olan kişiler yüzmekten kaçınmalıdır.

Yaz aylarında göz sağlığını korumak için en önemli unsurlardan biri de güneşin zararlı etkilerinden korunmak ve uygun güneş gözlüğü kullanmaktır. Çocuklar yetişkinlere göre güneşin olumsuz etkilerine karşı daha hassas olduğu da unutulmamalıdır. Öncelikle güneş ışınlarının en dik geldiği zamanlarda dışarı çıkmaktan kaçınılmalıdır. Kullanılan güneş gözlüğünün tam UV koruma özelliği olduğuna emin olunmalıdır. Ayrıca yaz mevsimi için ideal güneş gözlüğü, göz çevresini tam saracak şekilde çerçeveli olmalıdır. Böylece güneş gözlüğü, gözleri güneşin zararlı etkilerinden korumanın yanı sıra sıcak hava, toz ve diğer dış etkenlere karşı bir fiziksel bariyer görevi görür; göz kuruluğu, alerji ve enfeksiyona karşı koruma açısından da fayda sağlar.