Sağlık Rehberi

'Uzaktan Eğitim Göz Numaralarinin Artmasina Neden Oluyor'

Çocuklarda özellikle şaşılık, göz tembellikleri ve yüksek numaralarda artış gözlemlediklerini ifade eden Doç. Dr. Sezin Akça Bayar, şunları söyledi:
“Çocuklarda 1, 3 ve 6 yaş göz muayenelerini zaten öneriyoruz. Okul çağındaki çocukların online eğitimden dolayı bilgisayar ve tablet kullanımlarının artması, mevcut numaralarının artmasına neden oluyor. Ayrıca çocuklarda gözlerde yorgunluk, kızarıklık ve kırma kusurları dediğimiz göz problemlerini sınıflarda öğretmenler fark edebiliyordu. Şimdi ise gözden kaçabiliyor. Bizim uyguladığımız gözlük tedavileri özellikle 3-6 yaş arasındaki çocuklarda çok güzel sonuçlar vermekteyken, pandemi sürecinde çocukların muayeneye geç gelmeleri nedeniyle başarı şansımız düşüyor." Doktorların önerileri doğrultusunda hastaların muayene vekontrolleriniaksatmamalarıgerekmektedir.

Uzaktan eğitimin çocukların göz sağlığı üzerindeki etkileri nelerdir?

Online eğitim sürecinde çocukların göz sağlığını en çok etkileyecek parametrelerden biri, daha yakın mesafede çalışmak zorunda olmalarıdır. Bu nedenle özellikle hipermetrop kusuru olanlar  bu yakın faaliyetin uzaması ile yorulma belirtileri göstermektedirler. Yakına sürekli uyum yapmak, lensin bombeleşmesini ve yakın okumayı sağlayan kasların sürekli çalışmasına neden olur. Yorulan kaslar arada uzağa bakıp gevşetilmezse gerek göz ağrısı, gerek baş ağrısı ve gerekse yakın okuma ile çalışmaya karşı tahammülsüzlükşeklindebelirtilergörülebilmektedir. Bu durumun ancak detaylı bir ilaçlı muayene ile ortaya çıkarılması mümkün olacaktır. Muayenenin göz bebeği büyütücü göz damlası uygulandıktan yarım saat sonra yapılması ile daha sağlıklı bir sonuç almak mümkündür. Çocuklarda özellikle dikkat edilmesi gereken konulardan biri budur. Gizli hipermetropinin açığa çıkarılması çok önemlidir. O nedenle bu dönemde hiç şikayeti olmasa da mutlaka çocukların ilaçlı göz muayenelerinin yaptırılması elzemdir. 

Miyoplar, sürekli miyopik camlarla yakına odaklanırsa, mercek sürekli yakına uyum yaptığı için bu numaranın giderek büyümesine neden olur. Yakın aktivite miyopinin artışında kanıtlanmış bir faktördür. Bu nedenle çocuklara yakın aktivitede 20-30 dk’da bir 10 dk kadar masadan kalkıp uzağa odaklanmaları konusunda uyarılarda bulunmak uygun olacaktır. 

Miyopikkusurlardaçocuklarınbüyümesürecinebağlıolarakdahakısaaralıklardagözdedeğişimlermeydanagelebilmektedir. Büyümenin hızlı olduğu ergenlik çağında bu muayenelerin 6 ay aralıklarla yapılması gerekmektedir. Büyümenin biraz daha yavaş olduğu periyotlarda bu sıklık bir yıla kadar uzatılabilmektedir.

Online eğitim sürecinde çocuklarda en sık rastlanan göz hastalıkları nelerdir?
Online eğitim döneminde çocukların şimdiye kadar pek rastlamadığı baş ağrısı ve göz ağrısı problemleri ortaya çıkmaktadır. Bu tarz problemler baş gösteriyorsa öncelikle göz muayenesi yapılmalı ve gözde bu ağrıya sebep olacak bir durum olmadığı kanıtlandıktan sonra bunun dışında Kulak Burun Boğaz ve Nöroloji gibi branşlarda muayene olunmalıdır. Bu noktada aktif yakın çalışmadan kaynaklanan baş ve göz ağrılarının nedeni genellikle göz kusurlarından kaynaklanmaktadır.

TV ya da masaüstü ekranlar tercih edilmeli
Özellikle gelişme çağındaki çocukların günde 2 kez 20 dakikadan fazla teknolojik ekran kullanmaları uygun değildir. Ancak bu dönemde zorunlu online eğitim nedeniyle çocuklarımız uzun süreler ekranlı araçlara maruz kalacaklar, bunun için ekran karşısında oturma pozisyonu dahil dikkat etmeleri gereken pekçoknoktavardır. Öncelikle çocukların varsa kırma kusurlarının tam düzeltilmiş olması gerekli, bunun için de her eğitim yılı başında tam bir gözmuayenesindengeçirilmeleriönemlidir. Bu kusurların düzeltilmesi başarıyı da artıracaktır. Tam göz muayenesi derken göz bebeği büyütülerek gizli kırma kusurlarının ortaya çıkartılması önemlidir. Çocuklar zaten göz küreleri küçük olduğu için hipermetropturlar, erken çocukluk döneminde yakını daha zor görürler. Uzaktan eğitimde kullanılacak teknolojik aletin seçimigözsağlığıaçısındanönemlidir. Mümkünse tablet ya da dizüstü bilgisayar yerine TV ya da masaüstü ekranlar tercih edilmelidir. Dersler uzakta ve daha büyük olan TV ekranına yansıtılabilir ve dersler buradan takip edilebilir. Ekran çok yakın olmamalı, ekranın üst sınırı göz hizasında olmalı, ortam karanlık olmamalı, ekran parlak olmamalıdır.

Çocuğunuzun ekran karşısında nasıl durduğu çok önemlidir
Ebeveynlere çocuklarını ders sırasında izlemelerini öneriyoruz. Çocuk eğer ekrana fazlaca yaklaşıyorsa, gözlerini ovuşturuyorsa, gözlerini kısıyorsa, gözleri sulanıyorsa, gözlerini fazlaca kırpıyor, başını bir tarafa doğru eğiyorsa, uykusu geliyorsa, kitap okumayı sevmiyorsa gözlerinde kırma kusuru, göz tembelliği, göz kaslarında dengesizlik olabilir. Bu tür problemlerin düzeltilmesi çocuğun derse uyumunu, başarısını da arttırır.

Ders aralarında ne yapmalı?
Ders aralarını çocuklar yine yakın mesafe görmeyi gerektiren cep telefonu, tablet gibi ekranlı araçlarla geçirmemelidirler. Balkondan ya da pencereden birkaç dakika da olsa 5 - 6 metre uzağa bakarak değerlendirmeleri uygun olur. Büyüme döneminde sürekli yakına bakan çocukta uzak görüş bozulur, genetik yatkınlık da varsa miyopi gelişir ya da var olan miyop hızla ilerler. Miyopinin yüksek değerlere ulaşması yalnızca gözlük camlarını kalınlaştırmakla kalmaz bunun yanında ilave gözproblemlerinevegözde tembelliğe kadar giden bir dizi soruna zemin hazırlar.

Çocukların ilk göz muayeneleri ne zaman yapılmalıdır?
Yenidoğan döneminden itibaren gözde bakılması gereken durumlar vardır, ancak tüm çocuklar için olmazsa olmaz 1 ve 3 yaşındaki göz muayenesidir. Bu yaşlardaçocuk, resimlerleya da şekillerletekgözünükapatarakmuayeneyeveölçümlereuyumsağlar. Görme problemleri bu yaşta tespit edildiğinde çoğunlukla tedavi edilebilir düzeydedir, ancak bu dönem atlandığında tedavi için geç kalınmış olmaktadır. 

Göz kusurlarını en aza indirgemek için neler yapılmalıdır? Bu noktada özellikle ebeveynlere düşen görevler nelerdir?
Göz kusurları büyük oranda genetiktir. Dolayısıyla bu kusurları aza indirgememiz pek mümkün olmamaktadır. Sadece gözde kusur varsa bu kusurun gereğine göre hareket etmek gerekmektedir. Çocuk, miyop kusuru varsa uzağı görme; hipermetrop kusuru varsa yakın aktivitede yorulma sorunu yaşayacaktır. Çocukta bu kusurların olup olmadığını gerektiği takdirde çocuk 3-6 aylık olduğu andan itibaren belirleyebilmek mümkündür. Önemli bir göz kusuru olan çocuğun sağlık durumuyla ilgili ailesine detaylı bilgi vermekteyiz. Kusurun önem derecesine göre de bir muayene sıklığı planlamaktayız. Bu noktada toplumdaki kusurun sayısını düşürmemiz pek mümkün değil ancak var olan kusurun en iyi şekilde düzeltip kişinin aktivitesini olumsuz etkilemesine fırsat vermemeye çalışmaktayız. Söz konusu aktiviteden kasıt; gözde tembellik, görme güçlüğü ve yakın çalışmaya karşı tahammülsüzlüktür. Bunlara özellikle dikkat etmekteyiz. Çünkü bunlar çocuğun daha sonraki dönemlerdeki başarı performanslarını etkileyen bir faktör niteliğindedir.

Online eğitim sürecinden çocuklar ne sıklıkta göz kontrolü yaptırmalı?
Her doğan çocuğun yaşamının ilk altıncı ayında detaylı bir göz muayenesinden geçmesi önemlidir. Göz tembelliklerinin çözümü için ilk etapta o noktada tedavi planı uygulanmaktadır. Bu dönemde göz sağlığında problem yoksa göz muayene sıklığını düşürmekteyiz. Daha sonra okul çağıyla beraber yeniden detaylı bir muayene ve muayenede çıkacak sonuçlara göre 6 aydan bir yıla kadar değişen aralıklarla muayene sıklığı önermekteyiz.

Pandemi döneminden ötürü çocukların muayene sıklığı elimizde olmadan uzadı ve aileler de bu sürecin çok farkında. Söz konusu uzamadan ötürü çoğu zaman anormal gözlük değişimleri yaşamaktayız. Bu süreçte sıklıkla sert numara geçişleri ile karşılaşmaktayız. Çok değişen kusurlarda 6 ay; biraz daha yavaş seyreden kusurlarda bir yıl olarak bu aralığı belirlemekteyiz fakat şu anda yaşadığımız pratik sürecin bu zaman zarflarını uzattığı da hepimizin bildiği ve kabul ettiği bir gerçektir.

Kuru Göz: “Ekrana bakarken göz kırpmayı unutuyoruz”

Ekrana dikkatli bir şekilde bakmanın göz kırpma sayısında azalmaya neden olmaktadır. Buna ek olarak ve gözyaşı dağılımının bozulması gözle ilgili problemlere yol açarken, uygun olmayan duruş ve oturuş pozisyonları da boyun, sırt ve omuzla ilgili yakınmalara neden olmaktadır. Çocukların gözünde hipermetrop, astigmat, miyop gibi kırma kusurlarının ve göz alerjisi, kirpik dibi iltihabı gibi göz yüzey problemlerinin olması yakınmalarıdaha da arttırmaktadır. Uzun süre dijital ekrana odaklanma çocuklarda gözlerde ağrı, rahatsızlık hissi, kızarıklık, batma, sulanma, kaşınma, bulanık görme ve baş, boyun ve omuzlarda ağrı şikayetlerine yol açabiliyor. Bu tabloya“Dijitalekranyorgunluğu” adı veriliyor. Çocuklar arasında artan ekran kullanım süresinin miyopi gelişimi ve ilerleme riski yaratmaktadır. Miyopi sıklığının son yıllarda artmakta, bu eğilimdijital cihaz kullanımıileparalellikgöstermektedir. Kuru göz ve/veya allerji damlalarının kullanılması bu dönemde doktor kontrolüyle uygun seçemekler olabilir. 

Gözde uyum spazmı şaşılığa bile yol açabilir

Uzun saatler yakına bakma neticesinde uyum spazmı yaşanabileceği ve bu durum neticesinde yakını net görmemizi sağlayan kasların aşırı kasılması sonucu geçici yüksek miyopi ve uzağı bulanık görme tablosu gelişebilir. Bununla birlikte özellikle son yıllarda uzun süre telefon, tablet kullanımı sonrası gelişen şaşılık (içe kayma) vakaları da bildirilmiştir.
Gizli dışa kayması olan çocuklarda, fazla yakın çalışmanın dışa kaymayı manifest hale getirebileceği bilinmektedir. Bu çocuklarda uygun gözlük ve egzersizler büyük önem taşımaktadır. 

Mavi ekran ışığının zararları

Son dönemde popüler olan mavi ışığın en büyükkaynağınıngüneşolmaklabirlite, bunun dışında telefon, tablet ve bilgisayardaki LED ekranlar vasıtasıyla da mavi ışığa maruz kalınmaktadır. Mavi ışığın uyku-uyanıklık döngüsünün düzenlenmesinde, hafızanın gelişmesinde ve zihinselperformansınartırılmasındaetkilidirancaközelliklegecesaatlerindefazlamaruzkalındığındauykudüzenindebozulmayayolaçmaktadır. Bununla birlikte ekrana bağlı göz yorgunluğunu artırabileceği ve ileri yaşlar için de sarı nokta hastalığını tetikleyebileceğine yönelik düşünceler de vardır. Ekran koruyucular kullanılması, gözlük için özel ışığı yansıtıcı/engelleyici filtreler veya fotokromatik/renk değiştiren camlar kullanılması ve mümkünse ders dışı aktivitelerde bu ekranlardan uzak durulması en azından bu dönemde rahatlatıcı olacaktır. 

Çok Odaklı Gözlük Camları
Miyopisi düşük miktarda olan ve astigmatı az olan bazı çocuklarda yakın çalışmada duruma göre belli saatlerde gözlüğünü çıkararak bakmasını isteyebiliyoruz. Ama uzak yakın takma çıkarmanın zor olduğu veya pratik olmadığı daha yüksek numalara sahip çocuklarda daha basit bir çözümümüz var. Bu da “Çok odaklı / progresif veya diğer adı ile multifokal” gözlüklerdir. Yakın i.in +1.50 veya +2.00 Dioptri ilaveli camlar ile çocuğun yakında daha az akomodasyon yapması ve numaranın kısmen de olsa artmasına engel olmaya veya çok artmamasına çalışıyoruz. Kayması olan çocuklarda kırma kusuruna göre değişmekle birlikte çok odaklı gözlüklere geçiş yapmamız gerekebiliyor.
Mutlaka çocukları detaylı muayene edip, çalışma programına ve saatlerine uygun olarak gözlük seçimi yapmak ve bu gözlüklerin optikçi tarafından da iyi odak ayarlarının yapılması son derece önem arz ediyor.

Tabi iyi beslenmemin de bu dönemde evde yalnız olan çocuklarda göz sağlığı için ne kadar önemli olduğunu vurgulamak da yerinde olur.