Sağlık Rehberi

Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kalp ve damar hastalıklarından ölüm 1.sırada yer almaktadır. Kalp hastalıklarının en önemli nedeni, kalbi besleyen kan damarlarının damar sertliği olarak bilinen plaklarla tıkanmasıdır. Kalp damarlarının plaklarla tıkanması sonucu kalp kasına yeterli kan gidememekte ve kalp krizi denilen kalp kasının oksijensiz kalıp ölmesine neden olmaktadır. Kalp damar hastalıklarından ölen hastaların üçte biri hiçbir işaret olmadan, ilk belirtisi olan kalp krizi ile kaybedilmektedir.
Kalp damarlarının tıkanması ile sonuçlanan damar sertliği, yaşamın erken evrelerinde başlayan, yavaş ilerleyen ve çoğu zaman farkına varılmayan bir süreç sonunda oluşur. Bu nedenle kalp damar hastalığı sessiz katil olarak da adlandırılmaktadır. Kalp damar hastalıklarının tanısında multidedektör bilgisayarlı tomografi (MDBT) ile koroner kalsiyum skorlaması ve koroner anjiyografi tetkikleri kullanılmaktadır. Günümüzde koroner BT anjiyografi çekimi yapan çok kesitli BT cihazlarının en az 64 kesitli olması önerilmektedir.

Sanal Anjiyografi Kimlere Yapılır?

Koroner BT Anjiyografi uygulamasından fayda görebilecek hastalar 3 ana grupta toplanabilirler.

1.    Grup: Hiçbir şikâyeti olmayan, orta ve yüksek derecede kalp damar hastalığı riski bulunanlardır. Bu grup toplumun yaklaşık % 40’ını oluşturmaktadır.

2.    Grup: Atipiya da tipik göğüs ağrısı şikâyeti bulunan düşük ya da orta risk grubunda olan hastalardır. Bu hastalar kardiyoloji polikliniğine başvuran hastaların büyük bir kısmını oluşturmaktadır. EKG,  laboratuar ya da stres testlerinin net bir sonuç vermediği olgularda da hastalığı ekarte etmek için  kullanılabilir.

3.    Grup:  Daha önce stent ve by-pass uygulanan hastalarda tekrar daralma şüphesi varsa. Kalp damar hastalığı dışı nedenlerle kalp ameliyatı geçirecek hastalarda kalp damar hastalığı bulunmadığının gösterilmesi amacıyla.

Koroner Kalsiyum Skorlaması
Koroner kalsiyum skorlaması; 3-5 sn süren, hastaya bir kez nefes tutturularak, damardan herhangi bir ilaç verilmeden yapılmaktadır. Kalp damarlarındaki damar sertliğinin kesin bir göstergesi olan kalsiyum birikimlerinin varlığı ve miktarı saptanmaktadır. Kalsiyum birikimlerinin saptanması ile hastaların kalp hastalığı açısından riski belirlenmekte, erken tanı konulduğunda gelecekte gelişebilecek kardiyak olayların engellenmesi sağlanmaktadır. Kalp damarlarında erken dönemde saptanan kalsiyum birikimleri, başlangıç halindeki damar sertliğini gösterir ve alınan önlemlerle damar sertliğinin gelişiminin ilerlemesi durdurulabilir.
Koroner kalsiyum taraması sonucu elde edilen skor her hastada sıfır olmalıdır. Yani kalp damarlarında kalsiyum birikimi saptanmamalıdır. Skorun sıfır olması genellikle kalp damar hastalığının olmadığını ve kalp krizi riskinin çok düşük olduğunu düşündürür. Ancak yine de skor sıfır olsa dahi, kalp krizinden korunmak için risk faktörlerinden korunma ve sağlıklı yaşam koşulları tavsiye edilir.
Skor sıfır değilse, kalsiyum birikimlerinin miktarına göre düşük, orta veya yüksek derecede kalp-damar hastalığı riski olduğu söylenebilir. Kalsiyum birikimlerinin miktarı ile damar sertliğinin şiddeti direk olarak orantılıdır.
Koroner kalsiyum skorlaması sonrasında koroner BT Anjiyografi tetkikine geçilir. 

Sanal Anjiyografi
MDBT ile koroner anjiyografi; kateter kullanılmadan, kol toplar damarından kontrast madde verilerek yapılabilmekte ve özel bilgisayar programları ile üç boyutlu görüntüleme sağlanmaktadır. Kateterli koroner anjiyografiden farklı olarak, kasıktan atar damara kateterle girmek yerine, kol toplar damarından kontrast madde verilmekte ve kalp damarlarındaki daralma veya tıkanıklıklar tek nefes tutulumunda (4-6 sn’de) gerçekleştirilen çekim sonucu üç boyutlu olarak görüntülenmektedir.
MDBT koroner anjiyografi damar yolunun açılması ve diğer hazırlıklarla birlikte toplam 15-20 dk'da tamamlanmakta ve hasta çekim sonrası normal günlük yaşamına dönebilmektedir. Kalp damarlarını incelemede "altın standart" tetkik olan kataterli koroner anjiyografiye en yakın sonuç veren inceleme yöntemi olan MDBT koroner anjiyografi, kalp damarlarında tıkanıklık şüphesi olan ve kateterli anjiyografi olmak istemeyen hastalarda, alternatif bir inceleme yöntemi olarak kabul edilmektedir. Bypass yapılmış ve kalp damarlarına stent yerleştirilmiş hastaların kontrol BT anjiyografileride rahatlıkla yapılabilmektedir.

Sanal Anjiyografinin Katater Anjiyografiye Üstün Tarafları Nelerdir?

Kalp damar hastalıklarının tanısında uzun yıllardır kasık (Femoral) veya kol (Brakial) atardamarından yerleştirilen kateter içerisinden verilen kontrast maddeyle kalp damarlarının görüntülendiği yönteme klasik koroner anjiyografi denir. Tetkik sonrası kanama olmaması için kateterin çıkartıldığı damara uzun süre ve sıkı bası uygulanması gereklidir. Bu işlem için hastaneye yatış gereklidir. Atardamara giriş yerinde kanama, balonlaşma (pseudoanevrizma), damar yırtılması ve ağrı şikâyeti olabilir.

Oysaki Sanal Anjiyografide:

•    İşlem süresi çok kısadır.( Saniyeler)
•    Hastaneye yatış gerekmez. Ayaktan yapılabilir. 
•    Hasta işlem sonrası hemen normal yaşamına dönebilir
•    Atardamara iğne batırılmadığı için kanama, balonlaşma (psödoanevrizma), damar yırtılması gibi şikâyetler gelişmez.
•    Atardamara iğne batırılmadığı için klasik anjiyografide gelişen ağrı olmaz.
•    Klasik anjiyografide sadece damarın içi görüntülenip, çapı ölçülebilirken, koroner BT anjiyografide ek olarak damar duvarının ve plakların yapısı, kalbin kas ve kapak gibi diğer kısımları, kalp zarı, kalbe komşu organlarda görüntülenebilir.
Kalsiyum skorlaması ile damar duvarındaki plakların kalsiyum yoğunluğu hesaplanarak ileride kalp krizi geçirme riski hakkında bir öngörüde bulunulabilir.

Merkezimizdeki Siemens Force BT cihazı ile sanal anjiyografi görüntülemesi az kontrast madde kullanarak  böbreklere olabildiğince az yük verilerek yapılmaktadır. Yine cihazımız ile hızlı çekim yapılabildiği için nefes tutamayan, genel durum iyi olmayan hastalara, çocuklara sanal anjiyografi yapılabilmektedir.  Kalp atım bozuklukları (aritmi) bulunan hastalara, obez hastalara (300 kilograma kadar) sanal anjiyografi yapılabilmektedir.

Sanal Anjiyografi Hazırlığı
Tetkik öncesi 4-6 saat açlık gerekmektedir. Ancak bu mutlak bir açlık olmayıp su, meyve suyu ve süt gibi sıvılar serbesttir. 
Katı yiyecekler, çay, kahve ve sigara ise yasaktır. 
Böbrek, kalp hastalığı, guatr veya allerji varsa doktor bilgilendirilmelidir.
Gebelik ya da gebelik şüphesi durumunda bu inceleme yapılmamalıdır.
Hastaya tetkikin nasıl yapılacağı anlatılır. Koldan serum vermek için damaryolu açılır. Nefes tutma egzersizleri yaptırılır. Hastanın tetkik sırasında rahat ve sakin olması gereklidir. Heyecanlı, kalp atımı çok hızlı veya düzensiz atımı olan hastalara işlem öncesi ek ilaçlar verilebilir. 
Yüksek şekeri olan veya sınırda böbrek yetmezliği bulunan hastalarda da ek ilaç kullanımı gerekebilir.
Tetkike gelirken, varsa eski tahlil ve tetkik sonuçlarınızı yanınızda getiriniz.

Tetkik Öncesi Neler Yapılmalı?
Üzerinize metal içermeyen rahat elbiseler giyin. Göğüs bölümüne EKG elektrodu yapıştırılacağından tetkik öncesinde size giymeniz için sağlık görevlisi tarafından ön bölümü kolay açılan önlük verilecektir. Üzerinizdeki metal, takı, mücevher, gözlük, takma diş, işitme cihazı gibi cihazlar ve cep telefonunuzu soyunma odasındaki dolaba bırakmanız istenecektir. Tetkik öncesi hazırlık sırasında tansiyonunuz ölçülecek, kalp atım hızınız sayılacak, tetkik sırasında verilecek ilaç için kolunuza plastik bir damar yolu takacaktır. Nefes tutma egzersizleri yaptırılacaktır. Kalp atım hızınız yüksek ise size kap hızını düşürecek ilaç ağızdan verilecektir. Görüntüleme sırasında EKG bağlantısı için gövdenize elektrotlar yapıştırılacaktır.Kalp damarlarının genişleyip daha iyi görüntülenmesi için tetkikten hemen önce ağızdan ilaç verilecektir. Yüksek şekeri olan veya sınırda böbrek yetmezliği bulunan hastalarda da ek ilaç kullanımı gerekebilmektedir. 

Tetkik Nasıl Yapılır?
İnceleme sırasında sağlık personeli ve doktorun sürekli gözetimi altında bulunacaksınız. Sağlık personeli ile iletişiminiz mikrofon ile olacaktır. Tüm inceleme boyunca sağlık personeli sizi duyabilecek ve sizinle sürekli iletişim halinde olacaktır. İncelemenin başlangıcında damar içi ilaç verilemeden önce bir kontrol görüntüsü alınacak. Daha sonra damar yolundan verilecek kontrast madde ile kalp ve koroner damarlar “boyanarak” görüntüler elde edilecek. Damar yolundan ilaç verilmesi sırasında sıcaklık hissi ve/veya ağızda metalik tat hissedilebilir. Bu normaldir ve geçicidir. Görüntüleme sırasında hareket etmemeniz ve sakin olmanız çok önemlidir. Tetkik sırasında sizden nefes tutmanız istenecektir. Bu en önemli noktadır. Nefes tutma süresi 12-15 saniye kadardır.

Tetkik Sonrasında Neler Yapılmalı?
Tetkik sonrasında normal günlük hayatınıza devam edebilir, bir şeyler yiyip içebilirsiniz. Tetkik sırasında verilen kontrast maddenin hızlı bir şekilde atılması amacı ile bol düzeyde su içilmesi gerekmektedir. Günlük olarak alınacak olarak 3 litre su kontrast maddenin hızlı ve kolay atılması sağlar. Başkent Üniversitesi Hastanesi’nde kullanılan 384 dedektörlü Siemens Force BT cihazı ile hastalara çok az kontrast madde verilerek koroner BT Anjiyografi tetkiki yapılabilmektedir. 

DR. Feride Kural
Radyodiagnostik AD