Aferez
Aferez kelime olarak ayırmak, uzaklaştırmak anlamına gelir. Kanın bir komponetinin cihaz aracılığıyla alınıp, geri kalanının hastaya veya donöre geri verilmesi işlemidir. Genel bir ifadeyle; hastanın ya da gönüllü verici kanının, tıbbi bir cihazdan geçirilmek sureti ile bir veya birden fazla bileşenine ayrıldığı ve kalanın ekstrakorporel bir tedavi ile veya tedavisiz geriye döndürüldüğü veya ayrıştırılan bileşenin değiştirildiği bir işlemdir. Kan cihaza bir pompa yardımı ile çekilir ve kanın pıhtılaşmasını önlemek amacıyla işlem sırasında gerekli dozlarda antikoagülan kullanılır. Aferezin Amacı :
- Sağlıklı donörlerden hastalar için gerekli olan kan bileşenlerini hazırlamak,
- Hastaların patolojik kan bileşenlerini azaltarak tedavi etmektir.
AFEREZ TİPLERİ
1-) DONÖR AFEREZİ (sağlıklı vericiden kan komponetinin toplanması)
- Plazmaferez
- Sitaferez
- Trombositaferez
- Eritrositaferez
- Granülositaferez
- Lenfositoferez
2-) TERAPÖTİK AFEREZ (hastaya tedavi amaçlı işlem yapılması)
- Sitaferez
- Lökoferez
- Eritrosit Değişimi
- Trombositaferez
- Terapötik Plazmaferez
- Terapötik Plazma Değişimi ( TPD )
- Selektif Plazma Değişimi ( SPD )
- Kaskad Filtrasyon ( CF )
- Duble Filtrasyon Plazmaferez ( DFPP )
- Reoferez
- Immünadsorbsiyon (IA) ~ IgG Aferezi
- Viral Eradikasyon/Uzaklaştırma
- Adsorbsiyon (AA)
- Lipid Aferezi
- Ekstrakorporeal Fotoferez (ECP)
- Adsorbtif Sitaferez
3-) PERİFERİK KÖK HÜCRE AFEREZİ
- Otolog
- Allojenik
SİTAFEREZ
Kanın hücresel elemanlarının ayrılıp, geri kalanının hastaya veya donöre geri verilme işlemidir.
DONÖR TROMBOSİT (PLATELET) AFEREZİ
Gönüllü vericinin kanındaki trombositlerinin, kanının tıbbi bir cihazdan geçirilmek sureti ile ayrıldığı; trombositlerinin toplanıp gönüllü vericinin kanının kalan kısmının tekrar geri verildiği bir işlemdir.
Hazırlama yöntemine ve kullanılan cihaza bağlı olarak her bir işlemin trombosit verimi 2-8x1011 arasında değişecektir. Benzer olarak ürünün lökosit ve eritrosit kontaminasyonu işlem ve kullanılan cihazın tipine göre değişebilir. Yöntem, alloimmünize hastaların etkin tedavisinde HLA alloimmünizasyon riskini azaltmak için seçilmiş bağışçılardan trombositlerin toplanmasını sağlar. Hastanın maruz kaldığı bağışçı sayısının azalmasıyla viral bulaş riski de azalır.
Aferez Trombosit Süspansiyon Özellikleri
| Hacim ( 1 ünite ) |
150-300 ml |
|
Trombosit Sayısı |
2-3x1011 / ünite |
|
Rezidüel Lökosit |
< 1.0x106/ ünite |
|
pH |
6.8-7,4 |
|
Isı |
20-24 °C sürekli, hafifçe, Ajitatörde sallama |
|
Raf Ömrü |
5 gün |
Aferez ile 3 ile 13 ünite tam kandan elde edilen trombosite eş değer trombosit tek bir işlemle elde edilir. Saklama koşulları tam kandan hazırlanan trombositler ile aynıdır. Saklama sırasında trombositlerin ajitasyonu yeterli oksijen geçişlini garanti edecek kadar etkin fakat olabildiğince yumuşak olmalıdır. Saklama sıcaklığı +20 °C ile +24 °C arasında olmalıdır. Hazırlanan trombositler için en fazla saklama süresi 5 gündür, ancak bakteriyel kontaminasyonun saptanması veya azaltılmasına yönelik ek bir yöntemin kullanılması durumunda 7 gün saklanabilir.
GRANÜLOSİTAFEREZ
Gönüllü vericinin kanını tıbbi bir cihazdan geçirmek sureti ile granülosit hücrelerini kanın diğer bileşenlerinden ayıran bir işlemdir.
Tedavi edici miktarda granülosit elde etmek için; erişkin ve çocuklar için:
> 1,5-2.0x108 granülosit/vücut ağırlığı (kg); yenidoğan için: > 1.0x109 granülosit/vücut ağırlığı(kg) olmalıdır.
Uygulama prensipleri:
- ABO ve Rh uygun ürün kullanılmalı
- Transfüzyon öncesi eritrosit uygunluk testleri yapılmalı
- Transfüzyondan önce uygun dozda iyonize radyasyonla ışınlanmalıdır
- Mikroagregat veya lökosit azaltıcı filtrelerle infüzyon kontrendikedir, standart 170-200 µ’luk kan verme seti kullanılmalı
- Mümkün olduğu kadar çabuk transfüze edilmeli (<6 saat)
Aferez Granülosit Süspansiyon Özellikleri
| Hacim ( 1 Ünite ) |
< 500 ml ( 150-350 ml ) |
|
Granülosit Sayısı |
Her ünite > 1x 1010granülosit, değişik miktarda lenfosit, trombosit ve eritrosit içerir |
|
Cross match |
Gerekli |
|
Isı |
20-24 °C |
|
Raf Ömrü; |
Saklamak için uygun değildir ve toplandıktan sonra en kısa zamanda transfüze edilmelidir. Aksi halde saklama,+20 °C ile +24°C’de kontrollü ısıda 24 saat ile sınırlıdır ve çalkalanmamalıdır. |
DONÖR ERİTROSİT AFEREZİ
Gönüllü vericinin kanını tıbbi bir cihazdan geçirmek sureti ile kırmızı kan hücrelerini kanın diğer bileşenlerinden ayıran, uzaklaştıran ve gerekli olduğu koşullarda kristalloid ya da kolloid solüsyonunu ile değiştiren bir işlemdir.
Tek bir işlemle bir veya iki ünite eritrosit süspansiyonu toplanabilir. Her bir ünite, minimum 40 gram hemoglobin içermelidir. Hazırlama yöntemi ve kullanılan cihaza bağlı olarak, trombosit, lökosit ve plazma içeriği değişebilir. İşlem sırasında ya da sonrasında eritrositlere saklama çözeltisi eklenir.
Transfüzyon amacıyla alınan ürün +2°C ile +6°C aralığında saklanmalıdır. Saklama süresi kullanılan antikoagülan/koruyucu sıvıya bağlıdır. Tam kan ve eritrosit için uygulanan aynı saklama koşulları gerekmektedir.
Aferez Eritrosit Süspansiyon Özellikleri
| Hacim |
Kullanılan sisteme göre değişir. |
|
Hct |
0,65-0,75 |
|
Hct (Ek solüsyon varsa) |
0,50-0,70 |
|
Hemoglobin |
> 40 gr / ünite |
|
Rezidüel lökosit |
< 1.0x106/ ünite |
|
Isı |
2-6 °C |
|
Raf Ömrü |
Saklama çözeltisine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. |
DONÖR PLAZMAFEREZİ
Gönüllü vericinin kan plazmasının, kanının tıbbi bir cihazdan geçirilmek sureti ile diğer kan bileşenlerinden ayrıldığı; plazmanın (toplam plazma hacminin %15‘inden daha azının) replasman sıvısı kullanılmadan uzaklaştırıldığı bir işlemdir.
Elde edilen ürün özellikleri tam kandan elde edilen ürün özellikleriyle aynıdır.
SIK SORULAN SORULAR
Kimler trombosit bağışında bulanabilir?
- Tam kan bağışı kriterlerine uygun olmak
- Trombosit sayısının 150 - 450x109/L arasında olmalı
- Uygun damar yapısına sahip olmak
- Son 5 gün içerisinde kan sulandırıcı ilaçlar ( aspirin vs. ) kullanmamış olmak
Trombosit bağışı işlemi ne kadar sürer?
- İşlem süresi ortalama 1-1,5 saat arasında değişir.
Ne kadar süre sonra tekrar trombosit verebilirim?
*Bazı kaynaklara göre;
- iki trombosit aferezi bağışı arasında en az 48 saat olmalı ve haftada iki işlemden fazla yapılmamalı.
- 12 ayda 24 den fazla trombosit aferezi bağışı yapılmamalıdır.
Granülosit bağış sıklığını belirleyen bir açıklama yoktur. Haftada 2 kez bağış yapılabilinmektedir. Fakat sık granülosit bağışı yapan donörlerde hematokrit takibi yapılmalıdır.
Bağış yaptığım trombositleri vücudum ne zaman yeniden oluşturur?
- Vücudunuz bağış yapılan trombositinizin % 70-100’ nü, işlemden yaklaşık 48 saat sonra oluşturur.
Trombosit bağışı sırasında ne gibi yan etkiler olabilir?
- Genel olarak komplikasyon oranı son derece düşüktür. Ama nadir olarak tansiyon düşüklüğü, gözlerde kararma, bulantı, eller ve dudaklarda karıncalanma veya uyuşukluk gibi komplikasyonlar olabilir.
Trombosit bağışında kullanılan setlerden bana bir şey bulaşır mı?
- Aferez işlemi için kullanılan setler steril ve tek kullanımlıktır. Her işlem için yeni bir set açılır ve işlem sonrası kullanılan set tıbbi atığa atılır.