58-59 / 64
maya sokacak ölçüde şiddetli olabilir. Kullanılan ilaçlar çoğunlukla karaciğerde metabolize edil-
diklerinden artar. Normalde mide, bağırsak ve dalağın toplardamarları ile gelen kan kalın bir
toplardamar aracılığı ile karaciğere boşalır. Daha sonra karaciğerden gelişen bir dizi metabolik
süreç sonrası karaciğer toplardamarı ile sistemik dolaşıma geçer. Karaciğer sirozunda karaciğer
içindeki damarlarda kan akımı güçleştiğinden dolayı karaciğere kan taşıyan bu damarın içinde
basınç artar. Bu durum ‘portal hipertansiyon’ olarak adlandırılır. Artmış basınç nedeniyle kara-
ciğere rahatça ulaşamayan kan, başka yollar arar ve yeni damar yolları oluşturur. Yeni açılan bu
toplardamarlar özellikle yemek borusunda ve midenin üst kısımında (özefagus ve mide varis-
leri) ortaya çıkar. Yeni oluşan bu toplardamarlar ince ve yüzeyel olduklarından çok şiddetli ve
ölümcül olabilecek kanamalara yol açabilirler.
Hastanın şikayetleri öğrenildikten sonra geçmişiyle
ilgili bilgi almak için ayrıntılı öykü alınır.
Alkol kullanıp kullanmadığı, viral hepatit hasta-
lığı geçirip geçirmediği ve diğer karaciğer siroz
nedenlerinin olup olmadığı öğrenilir. Viral hepa-
titlerin bulaşma ihtimali gözönüne alınarak aile-
sinde ya da birlikte olduğu kişilerde viral hepatit
olup olmadığını öğrenilir. Ayrıca karaciğer siroza
neden olabilecek kalıtsal hastalılarının yakın akraba-
larında olup olmadığı sorgulanır. Daha sonra elle yapılan
muayeneyle karaciğerin nasıl olduğuna bakılır. Siroz hastalarının
karaciğeri serttir. Kenarları ise çok belirgindir. Sirozluların çoğunun dalağı büyüktür. Doktor
hastanın görünümünü de inceler. Hasta sararmış, yanaklar ve eller kırmızılaşmış olabilir. Bacak-
larda zayıflık saptanabilir. Karında su topladığında elle muayene yapılarak saptanabilir. Kan ve
idrar tahlili yanında ultrasonografi, endoskopi veya bilgisayarlı tomografi gibi bazı görüntüleme
yöntemleri kullanılır. Bazen kesin teşhis için karaciğer biyopsisi gerekebilir.
Siroz Hastalığı
Nasıl Teşhis
Edilir
Karaciğer sirozunda oluşan yapısal değişikliklerin geri çevril-
mesi mümkün değildir. Ancak, karaciğer sirozuna yol açan
neden alkol kullanımı ise alkolun kesilmesi, viral hepatitler
ise antiviral ilaç başlanması veya otoimmün hepatit ise
bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçların kullanılması
ile sirozun ilerlemesi durdurulabilinir.
Siroz Neden Olur
Tüm dünyada karaciğer sirozun en sık görülen nedenleri genellikle kronik alkol
kullanımı ve kronik viral hepatitlerdir. Ancak bu nedenlerin sıklığı ülkeler arasında
farklılıklar gösterir. Batı ülkelerinde en sık neden aşırı alkol kullanımıdır. Ülkemizde ise
sirozun en sık nedeni viral hepatitlerdir (kronik hepatit B ve kronik hepatit C enfeksiyo-
nu). Bazı hastalarda alkol ve viral hepatit birlikte bulunabilir. Karaciğer sirozun daha seyrek
nedenleri ise alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması, otoimmün hepatit (vücudun bağı-
şıklık sistemi karaciğere saldırdığı zaman oluşan karaciğer iltihaplanması) ve safra yollarının
iltihabi veya tıkayıcı (primer sklerozan kolanjit, pirimer biliyer siroz) hastalıklarıdır. Karaciğer
sirozun diğer nadir nedenleri ise karaciğerde demirin (hemokromatoz) ve bakırın birikmesi (Wil-
son hastalığı) gibi kalıtsal hastalıklar, kronik kalp yetmezliği, bazı ilaç ve toksinlere uzun süre maruz
kalınmasıdır. Yapılan tüm tetkiklere rağmen karaciğer sirozunun %10-15’inde neden bulunmaz.
Bu duruma nedeni bilinmeyen siroz (kriptojenik siroz) denilir.
Siroz Hastalığının Belirtileri Nedir?
Karaciğer sirozun erken evrelerinde genellikle çok az belirti görülür. Erken dö-
nemde en sık görülen belirtiler; iştahsızlık, kilo kaybı, çabuk yorulma, bulan-
tı, kabızlık, aşırı gaz, midede ağırlık duygusu ve ayaklarda hafif şişliktir.
Hastalık ilerledikçe bu belirtiler şiddetlenir. Sarılık, kaşıntı, adet düzen-
sizliği, karın boşluğunda sıvı birikmesi, kuvvet kaybı, cinsel istek kaybı,
iktidarsızlık, erkeklerde memelerde ağrı ve büyüme gibi belirtiler de or-
taya çıkar.
Normal karaciğer hücreleri yerini bağ dokusuna bırakmaları sonucu karaciğer
fonksiyonlarında kaybolma ile yukarıdaki belirtiler gelişir. Karaciğerde yeterli
protein üretilemediği için bacaklarda ve karın boşluğunda su birikir. Kara-
ciğerde kanın pıhtılaşması için gerekli proteinlerin yapılamaması ve bü-
yüyen dalak nedeniyle kan pulcuklarının sayıları azalır. Bu durumda
ciltte morarmalar, burun ve diş eti kanamaları görülür. Kandaki
bazı zehirli maddelerin temizlenememesi, beyini etkiliye-
rek davranış değişiklikleri, sinirlilik hali, uyku bozuk-
lukları, unutkanlık, konuşma güçlüğüne neden
olur. Bu tür değişiklikler hastalığın ileri
dönemlerinde hastayı ko-
56
57