Obezite; vücuda besinlerle alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olmasından ve yağ kitlesinin kas kitlesine oranla artmasından kaynaklanan kronik bir hastalıktır. Vücudun tüm organ ve sistemlerini etkileyerek çeşitli hastalıklara hatta ölümlere yol açabilmektedir. Obezite dünya çapında salgın bir hastalık gibi hızla yayılmaktadır. Obezitenin neden olduğu kronik hastalıkların sayısı her geçen gün katlanarak artmaktadır. Bu hastalıkların ve obezitenin tedavisi için devletler büyük paralar harcamaktadır. Örneğin ABD'de obezite için yıllık 238 milyar dolar harcanmaktadır. Obezite Dünya Sağlık Örgütü tarafından en riskli on hastalıktan biri olarak kabul edilmiştir. Obezitenin bu denli yaygın olması beraberinde insanların değişik çözüm yollarına başvurmalarında ve bu yüzden kimi zaman sağlıklarını kaybetmelerine kimi zamanda ölüme kadar varabilen sonuçlar yaşamalarına neden olmaktadır. Obezite tedavisi hasta için uzun ve sabır gerektiren bir süreçtir. Bu yüzden kişilerin öncelikle alanlarında uzman, işini bilimsel kaynaklara dayanarak yapan güvenebileceği kişilerden yardım alması gerekmektedir. Bu yazıda sizlerle hepimizin karşılaştığı medyatik diyetlerden bazılarını ve bunların insan sağlığı üzerinde yarattığı risklerden bahsedeceğiz.
Diyet deyince hepimizin aklına zayıflama ve yememize getirilen bir takım yasaklar gelmektedir. Ancak diyet bireye özgü hazırlanan yeterli ve dengeli beslenme örüntüsüdür. Diyetler kişiye özgü olmalıdır. Diyet hazırlanırken kişinin bireysel özellikleri, sağlık durumu, eğitim ve kültür düzeyi, alışkanlıkları göz önünde bulundurulmalıdır. Size özgü hazırlanmamış, çok düşük kalorili, kısa sürede fazla kilo vermeyi vaat eden, tek besine dayalı, zayıflattığı idea edilen pek çok ilaç ile birlikte verilen diyetlerden uzan durun.
Çok Düşük Kalorili Diyetler: Bunlardan en sık uygulananları; son dakika diyeti, İsveç diyeti, hafta sonu diyeti, hızlı incelme diyetidir. Bu diyetlerin genel özelliği günde 400-700 kkal sağlamaları, bol sıvı ve çiğ sebze tükettirip beraberinde yoğun fiziksel aktivite ile beraber size haftada 2-3 kilo verdirmeyi vaat etmeleridir. Sağlıklı kilo kaybı için önerilen değerler ise haftalık 0,5- 1 kilo verdiren diyetlerdir. Ayrıca günde 1000 kkal' nin altında enerji alımı da sağlık için uygun değildir kesinlikle kullanılmamaları gerekir.
Formüla Diyetler: Öğünlerde normal besinler yerine hazır paketli şekilde toz veya sıvı formda ürünler kullanılan diyetlerdir. Günlük verilen enerjileri 400- 900 kkal'dir ve protein içeriği yüksek olan diyetlerdir. Tek yönlü beslenilmesi ve düşük kalorili olmasından dolayı sağlık için uygun bir beslenme sistemi değildir. Ayrıca yapılan çalışmalarda uzun süre bu diyetlerle beslenip zayıflayan kişilerin ileriki dönemlerde yeme davranışı bozukluğu sorunu yaşadığı görülmüştür.
Bölgesel Zayıflama Diyetleri: Bu diyetler kalça eriten, göbek eriten diyetler olarak da geçmektedir. Diyet yaparak bölgesel zayıflamanın mümkün olmadığı unutulmamalıdır.
Ketojenik Diyetler: Bunlar en sık kullanılan medya aracılığı ile de en çok tanıtımı yapılan diyetlerdir. En önemli özellikleri diyetin karbonhidrat içeriğinin oldukça düşük olmasıdır. Ekmek ve meyve grubu bu diyetlerde oldukça kısıtlıdır. 80 gramın altında karbonhidrat içeren bu diyetlerin protein ve yağ içeriği oldukça yüksektir. Bu diyetler kilo vermeyi hızlandırdıkları için pek çok kişi tarafından tercih edilmelerine karşın uzun dönemde özellikle Parkinson, Alzheimer gibi sinir sistemi hastalıklarına neden olmaktadır. Bu diyetlerin bir diğer dezavantajı da aşırı tüketilen proteinin vücuttan kalsiyum atımını arttırması ve kemik erimesine neden olmasıdır.
Atkins Diyeti: Günlük 2000 kkal enerji içermektedir bu enerjinin %70' i yağdan gelmektedir. Karbonhidratlardan gelen oran ise oldukça düşüktür. Ketojenik diyet türüne örnek bir diyettir. Bu diyeti kullanan kişilerde aşırı kolesterol alımına bağlı olarak kan kolesterol değerlerinde yükselme ve damar sertliği gibi sorunlar oluşması gibi sağlık sorunlarının yanı sıra bazı minerallerin eksiklikleri de görülebilir. Bu minerallerden bazıları magnezyum, potasyum ve kalsiyum dur. Kalsiyum eksikliği kemik erimesine, magnezyum eksikliği kalp ritminin bozulmasına ve gut hastalığı oluşma riskinin artmasına neden olur. Bu diyeti uygulayanlarda kısa sürede fazla kilo kaybı görülebilir ancak verilen bu kilolar normal beslenme alışkanlığına dönüldüğünde kısa sürede tekrar kazanılır.
BESİN AYIRMA DİYETLERİ
Besin Ayrıştırma Diyetleri: Bu diyetlerde her gün tek çeşit besin tüketilir. Örneğin bir gün sadece meyve, başka bir gün sadece et, diğer gün sadece süt ve ürünleri tüketilerek uygulanır. Bu diyetleri uzun süre uygulamak hem son derece sıkıcı hem de sağlıksızdır.
Montıgnac Diyeti: Bu diyet proteinli ve karbonhidratlı besinlerin beraber tüketilmemesi ilkesine dayanır. Örneğin et ve makarna aynı öğünde tüketilmez. Günlük enerjisi 450-500 kkal' dir. İki haftada 7-8 kilo kaybını hedefleyen diyetlerdir. Bu kadar hızlı kilo kaybını hedefleyen diyetler ani kalp rahatsızlıkları geçirmenize neden olabilir.
South Beach Diyeti: 10 günde 5 kg verdirmeyi hedefler. Karbonhidrattan fakir yağdan zengin diyetlerdir. Diyeti uygulayanlarda hızlı kilo kaybına bağlı olarak kas ve su kaybı yaşanır. Ekmek, pilav gibi karbonhidratların kullanımı yasaktır. Bu diyetlerin karbonhidrat içeriği iki hafta boyunca toplam enerjinin %10' u kadardır. Sağlıklı beslenme önerilerimizde ise bu oran %55-60' dır. Bu diyetin enerjisinin yağdan gelen yüzdesi ise %65 dir. %35 oranından daha fazla yağ içeren diyetler kardiyovasküler hastalıklar için bir risk faktörüdür.
Tek Tip Besin Diyetleri: Bunlardan bazıları lahana diyeti, ot diyeti, patates diyeti, soğan çorbası diyeti, dondurma diyeti, havuç diyeti, Beverly Hills diyetidir.
Lahana diyetinde bir haftada 8 kilo vermek hedeftir. Bu diyette soğan, kereviz, kabak, enginar, domates, biber ve patlıcandan oluşan bir çorba yapılır ve gün boyunca sadece bu çorba tüketilir. Domates diyetinde ise iki saat aralıklarla bir su bardağı kadar domates ve limon suyu tüketilir. Bu tip diyetlerin yan etkileri; yorgunluk, halsizlik, dikkatsizlik, düşük tansiyon, baş ağrısı, sinirlilik, bulantı, kusma; uzun dönemde ise; saç dökülmesi, kuru cilt, safra taşları, adet düzensizlikleri, kolesterol ve ürik asit düzeylerinde yükselmelerdir.
Kan Grubunuza, Burcunuza Göre Diyetler: Bu diyetlerin içeriğine baktığınızda kan grubunuza, burcunuza göre hangi besinlerin size iyi hangilerinin kötü geldiğini ve hangi spordan ne kadar yapmanız gerektiğine dair bilgiler görürsünüz. Sadece kan grupları veya burçlar baz alınarak bu şekilde yapılan sınıflandırmaların hiçbir bilimsel dayanağı yoktur. Kan gruplarınız veya burçlarınız aynı olsa da her birey birbirinden farklıdır ve aynı formattaki diyetleri uygulamaları doğru değildir.
SONUÇ OLARAK kalıcı olarak ve sağlığınızı kaybetmeden kilo vermek istiyorsanız, yazılı veya görsel basında sıkça farklı isimlerle yer alan sağlığınız için ciddi tehditler içeren, sizi tek tip beslenmeye yönlendiren bu diyetleri uygulamaktan kaçının. Sağlıklı beslenme ve zayıflamak, yanlış beslenme alışkanlıklarından kaynaklanan sağlık sorunlarından korunabilmek için kafanıza takılan soruların yanıtlarını bu konunun uzmanı olan diyetisyeninizden alın.
Dyt . Gözde Arıtıcı