22-23 / 64
Doç. Dr. Ayşe Pınar Cemeroğlu
Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı
KOKU
ve
TAT ALMA NASIL SAĞLANIR?
Koku ve tat alma, kimyasal algılama sistemimize aittir. Koku ve tat
almanın karmaşık süreci, etrafımızdaki maddelerden salınan moleküllerin;
burun, ağız ve boğazdaki özel sinirleri uyarmasıyla başlar. Bu hücreler,
mesajları, koku ve tatların tanımlanmış olduğu beynin özel bölgelerine iletir.
TAT
alma
ve
KOKU
Koku (koku siniri) hücreleri,
etrafımızdaki kokular
tarafından uyarılır. Bu koku
hücreleri, burun boşluğunun
üstünde burnun içini
kaplayan epitel doku
üzerinde yer almaktadır.
Tat (tat sinir) hücreleri, ağız
ve boğazın tat tomurcukları
içinde bulunur ve tükürükle
karışmış yiyecek ve içeceklere
tepki verir. Dil üzerinde
görülebilen küçük yumruların
çoğu tat tomurcuğu içerir.
Bu yüzey hücreleri, tat
bilgisini beyne gönderir.
Ağız ve burun içinde bulunan kimyasal duyu algaçları, tat ve koku duyularını
algılamamızı sağlar. Ağzımıza temas eden yiyecek maddelerinin ağızdaki tat algaçlarını,
havada uçan moleküller ise burundaki koku algaçlarını uyarır. Bu uyarılar, sinirler, yani
algaçların beyine olan uzantıları yoluyla beyindeki koku ve tat merkezlerini uyarır. Bu
sayede koku ve tat alma sağlanır.
Havada uçabilen küçük koku moleküllerinin burun içine girip, burun
boşluğunun en üst kısmında yerleşmiş olan, beyinle de direkt bağlantı halinde bulunan,
koku alma hücrelerini uyarmasıyla koku hissedilir. Kokuyu özel kılan, moleküller
arasındaki mikroskobik değişikliklerdir. Bu değişiklikler, çiçeklerin ve meyvelerin
birbirlerinden çok farklı kokulara sahip olmasını sağlar.
Birçok tat, koku duyusu tarafından algılanır. Örneğin burnu tıkalıyken sarımsaklı
yemek yiyen bir kişi yenilen yemeğin tatlı veya ekşi olduğunu ayırt edebilir fakat sarım-
sak kokusunu algılayamayabilir. Bunun nedeni sarımsağın kokusunun büyük kısmının
koku algaçları tarafından değerlendirilmesinden kaynaklanır. Çikolata ve kahve de
tatları, kendilerine özgü kokularıyla algılanabilen gıda maddelerindendir.
Lezzet ise tat ve koku duyularının beraber uyarılmasıyla algılanır. Lezzeti değerlendir-
mede koku duyusu tat duyusuna göre daha önemlidir. Burundan nefes alamayan kişile-
rin lezzeti değerlendirmede zorlanmasının sebebi budur.
Tat, dilde bulunan 200-250 adet tat tomurcuğuna, tükürük tarafından ayrışıma
uğramış kimyasal maddelerin temasıyla başlar. Daha sonra burada oluşan bilgiler
sinirlerle beyine taşınırlar. Genel olarak dört temel tat duyusunu algılayabiliriz;
tatlı, ekşi, acı ve tuzlu. Farklı tatları farklı tat tomurcukları sayesinde algılarız.
Koku sinir uçları, burunun tavanında yer alırlar ve
doğrudan beyinle bağlantılıdırlar.
Uzm Dr. Gülfem B yazpınar
KBB Hastalı ları Anab
22
23