Epilepsi sözcüğünün eski yunan dilindeki ‘Epilepsia’dan türediği ve nöbet anlamına geldiği bilinmektedir. Halk arasında da Sara hastalığı olarak da bilinir.
Beyindeki sinir hücrelerinin artmış uyarılabilirliğinden kaynaklanan tekrarlayıcı, geçici anormal elektriksel deşarjları sonucu görülen nörolojik bir hastalıktır.
Epilepsi nöbeti nedir ?
Klinikte belli bir süreye sınırlı olarak bilinç, davranış, duygu, hareket veya algılama fonksiyonlarında ani başlayan, kısa süreli ve geçici değişikliklerdir.
Tek ayakta ya da kolda kasılmalar, kol veya bacakta uyuşma-karıncalanma, yanma ve nadiren ağrı gibi kısa süren belirtiler, deride renk değişiklikleri (kızarma-solma), kan basıncı değişiklikleri, ani korku, daha önce olmamış bir olayı olmuş gibi (deja-vu) ya da daha önceden olan bir olayı olmamış gibi (jamais-vu) hissetme, hoş olmayan koku veya tat hissetme, mideden yukarı doğru yükselen, tarifi güç, hoş olmayan bir his, başın bir yöne doğru çekilmesi, kolun yukarı kalkması, yalama, yutkunma, ağız şapırdatma gibi hareketler, elbisenin düğmeleri ile oynama, elbiseyi çekiştirme, sadece bilinç bulanıklığının eşlik ettiği bir çok çeşit parsiyel epileptik nöbetlerden oluşabileceği gibi, bilinç kaybı ile birlikte ani olarak dalma, tüm vücutta kasılma ve atımlar, sıçramalardan oluşan jeneralize epileptik nöbetlerden de oluşabilir. Bu nöbet sırasında hastalarda ağızdan köpük gelmesi, dilini ısırma, hastada idrar ve/veya gaita kaçırması gözlenebilir.
Epilepsi kimlerde görülür ?
• Epilepsi her yaşta görülebilmekle birlikte 20’li yaşlar öncesi ve 60’lı yaşlar sonrasında görülmesi daha sıktır.
• Epilepsi hastalığı, erkek ve kadınlarda ırk ayrımı olmaksızın eşit olarak görülmektedir.
Kişi hayatının herhangi bir döneminde, bir defaya mahsus olmak üzere epileptik nöbet geçirebilir ancak bu nöbet bir daha hiç tekrarlamayabilir.
Bu nedenledir ki, ‘’epilepsi hastalığı’’ tekrarlayan epileptik nöbetleri tanımlar.
Nöbetlere neden olan faktörler;
Epilepsi hastalığı tanısı almış bireylerin yaklaşık olarak yarısında herhangi bir sebep tespit edilemeyebilir. Belli grup hastada ise gebelikte olan beyin gelişim problemleri, doğum sırasındaki nedenler, beyin enfeksiyonları, beyin tümörleri, beyin damar hastalıkları, bazı ilaçlar, zehirlenmeler, aşırı alkol alımı gibi nedenler nöbetlere neden olabilmektedir.
Epilepsi hastalığı tanısını tek başına koyduran bir test yoktur.
Tanı koymada en önemli nokta hastanın nöbeti hakkında verilen bilgidir. Özellikle nöbeti gören kişinin ayrıntılı ve dikkatli olarak dinlenmesi gereklidir. Sonrasında yapılan ayrıntılı genel ve nörolojik muayene ardından has tanın gerekli kan tetkikleri ve EEG (elektroensefalografisi) si istenir. Tanı konulmasında en önemli tetkiklerden birisi EEG’dir. Beyin Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Beyin Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) epilepsi nöbetlerine neden olan olayların ya da yapısal bozuklukların ortaya konmasında yardımcı olur.
Epilepsi tedavi edilebilen bir hastalıktır.
Tedavinin en önemli amacı nöbetlerin durdurulmasıdır. Tedavide çeşitli ilaçlar kullanılır ve ilaç seçimine karar verirken nöbetin tipi, atakların sıklığı, hastanın yaşı, eşlik eden diğer sistemik hastalıkların varlığı önem taşımaktadır. Hastaların çok büyük kısmında ilaç tedavisi ile nöbetler kontrol altına alınır. Belli bir grup ilaç tedavisine dirençli uygun hastada cerrahi tedavi ile de başarılı sonuçlar elde edilmektedir.
Epilepsi Hastalığında Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Epilepsi hastalarının her zaman yakınlarındaki kişilere hastalıkları ile ilgili bilgi vermesi ve acil bir durumda yapılacaklar ile ilgili bilgilendirmesi uygun olacaktır.
• Bir epilepsi hastasının ilaçlarını düzenli kullanması nöbetlerin önlenmesi için çok önemlidir.
• Nöbetleri tetiklediği bilinen uykusuzluk, açlık gibi durumlardan mutlaka kaçınmalıdırlar.
• Alkol, alınan ilaçların etkisini azaltabileceğinden, yoğun alkol alımından kaçınılmalıdır.
• Havuza, denize girerken mutlaka yanlarında biri olmalıdır. Sık nöbet geçiren hastaların trafikte bir kaza nedeniyle kendilerine ve başkalarına zarar vermemeleri için bu dönemlerde araba kullanmamaları önerilir.
• Epilepsili hastalar belirtilen basit ama önemli öneriler ve uyarılara uyduğu takdirde hayatını diğer insanlardan farksız şekilde sürdürebilir.
• Nöbet geçirme durumunda risk oluşturabilecek yükseklik veya dalma, suyla ilgili meslekler ve sporlar dışında sporla uğraşabilir, meslek ve okul hayatını rahatlıkla sürdürebilirler.
• Epilepsi hastaları çocuk sahibi olabilirler. Ancak mutlaka gebelik planından önce doktorları ile görüşmeli ve yakın takiplerine devam etmelidirler.
Sıklıkla nöbetleri tetiklediği bilinen faktörler;
İlaçların düzensiz kullanımı,
Uykusuzluk-uyku düzensizliği,
Düzensiz beslenme,
Aşırı alkol tüketimi,
Uyuşturucu-uyarıcı madde kullanımı,
Enfeksiyonlar ve ateş yüksekliği,
Tekrarlayan çok parlak ve şiddetli ışık.
Epilepsi ve İlkyardım
Öncelikle sakin olun ve hastanın yanından ayrılmayın.
Hastayı güvenli bir yere yatırın
Hastanın sıkı giysileri varsa (kravat, kemer gibi) gevşetin, gözlüğü varsa çıkartın.
Hastanın yanında ucu sivri veya sert eşyalar varsa onları hastanın yanından uzaklaştırarak hastayı koruyun
Sabit ve rahat olacak bir şekilde onu yan yatırıp, tükürüğünün dışarı akması sağlayın.
Asla ağzına bir şey sokmaya veya koymaya (örneğin, dişlerini sıkıyorsa açmaya veya su vermeye ) çalışmayın. Çene ile ilgili zorlayıcı hareketler zararlıdır.
Rahat nefes alması için mümkünse ağzını ve solunum yolunu açık tutun.
Nöbetinin bitmesini bekleyin!
Eğer hasta yaralandıysa ve/veya nöbet 5 dk’dan daha uzun süredir devam ediyorsa ve/veya ilk nöbetten sonra hemen ikinci nöbet başlıyorsa ve/veya hastanın bilinci açılmıyorsa hemen ambulans çağırıp en yakın sağlık kurulusuna başvurunuz.