Erişkin Ortodontisinde Estetik Uygulamalar
Ortodonti Latince kökenli bir kelime olup, düzgün anlamındaki ortos ve diş anlamındaki dontos kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. Amerikan Ortodonti Derneği’nin 1981 yılında kabul ettiği ortodonti tanımlaması şöyledir; “Ortodonti, büyüme dönemindeki bireylerde ve erişkinlerde çenelerin ve dişlerin ilişkilerini ve yapısal bozukluklarını düzelten diş hekimliğinin özel bir dalıdır”. Yani diğer bir deyişle ortodonti sadece dişleri düzelterek güzel bir gülüşün değil, hatalı çene konumlarını düzelterek estetik bir yüz görünümünün de elde edilmesini sağlar.
Ortodontik tedavinin sadece çocuklarda uygulanabileceği yargısının aşılmasıyla birlikte ortodonti kliniklerine başvuran hastaların %30’unu erişkin hastalar oluşturur hale gelmiştir. Esasında ortodontik tedavi için yaş sınırı yoktur ve erişkin hastalarda ortodontiye sadece estetik amaçlarla değil; daha sağlıklı protetik restorasyonların yapılmasına izin vermek, implant yerleştirilmesi planlanan sahalarda kemik yüksekliğini arttırmak veya diş eksikliği durumlarında hastanın mevcut dişlerinin konum ve kapanış ilişkileri düzeltilerek daha etkili bir fonksiyon sağlayabilmek için de başvurulmaktadır.
Her ne kadar ortodontik tedavi için yaş sınırı yoktur dense de erişkin hastaların ortodontik apareylere uyum sağlamaları çocuklara göre daha zor ve zaman alıcı olmaktadır. Bu nedenle günümüzde hem tedavi konforunu arttıran hem de aparey görünümünü minimale indirgeyerek hastanın öz beğenisini geliştiren çok sayıda sistem mevcuttur. Estetik ve içten uygulanan braketler ile şeffaf plaklar bu beklentileri başarıyla karşılamaktadır. Ortognatik cerrahi tedavisi ise hem dişsel hem de şiddetli iskeletsel bozukluğa sahip hastalarda en estetik sonuçların elde edildiği tedavi yöntemidir.
Estetik Braketler
Erişkin hastaların estetik beklentisini karşılamak için ortodonti pratiğinde en sık kullanılan apareyler estetik braketlerdir. Bunlar geleneksel sabit ortodontik tedavide diş yüzeylerine yapıştırılan metal braketlerin geliştirilmiş bir çeşididir ve seramik, kompozit veya safirden üretilebilir. Diş rengine yakın bir görünümleri olduğu için ortodontik apareylerin daha az görünmesini sağlar. Dişe bağlanma kuvvetleri yüksek olmakla birlikte materyalin kendi dayanıklılığı metale göre daha yetersizdir. Bu nedenle hastaların tükettikleri gıdalar konusunda biraz daha dikkatli olmaları önerilir.
Estetik braketler yine estetik tellerle kullanılır. Bu teller özel materyallerle kaplanmış olduklarından beyazdırlar ve geleneksel tedavide kullanılan metal tellerin gümüşi rengine göre oldukça az görünürler (Şekil 1).
İçten Uygulanan Braketler (Lingual Ortodonti)
Lingual ortodonti son yıllarda oldukça popüler olan tedavi yöntemlerinden biridir. Bu sistemde de geleneksel metal braketler kullanılır; ancak dişlerin iç yüzeylerine yapıştırıldıkları için hasta konuşurken veya gülümserken görünmezler (Şekil 2).
Lingual ortodontide kullanılan braketler, geleneksel metal veya estetik braketler gibi standart bir şekle sahip olabilir veya kişiye özel olarak imal edilebilir. Son zamanlarda sıkça tercih edilen kişiye özel lingual braketler, dişin iç yüzeyinin dış yüzeyine göre oldukça eğimli olması ve bireysel farklılıklara daha sık rastlanması nedeniyle braketin diş yüzeyine iyi oturmaması ve istenen diş hareketlerinin elde edilememesi gibi klinik dezavantajları elimine etmeyi sağlar. Bu braketler dişin iç yüzeyini birebir takip edecek ve mekanik olarak en ideal noktaya oturacak şekilde bilgisayar ile 3 boyutlu olarak tasarlanır ve metalden dökülür. Elde edilen döküm braketler bundan sonra özel işlemlerle pürüzsüzleştirilir ve parlatılır. Döküm aşamasında kullanılan metaller markaya göre farklılık göstermekle birlikte bu alandaki en prestijli lingual braket sisteminde ağırlıklı olarak altın kullanılmaktadır.
Şeffaf Plaklar
Şeffaf plaklarla tedavi günümüzde oldukça popüler olan diğer bir tedavi yöntemidir. Bu sistemde hasta kayıtları (fotoğraflar, dijital ağız içi taraması/ölçüler ve filmler) ilgili merkeze gönderilir ve burada dişlerin 3 boyutlu görüntüleri oluşturulur. Daha sonra özel bir bilgisayar programı kullanılarak dişler istenen yerlere alınır, kapanışta iyi bir çiğneme fonksiyonu sağlayacak dengeli temasların ve estetik bir gülüşün elde edilmesi için gerekli ayarlamalar yapılır (Şekil 3). İmalat için son onay verildikten sonra her bir plak milimetrenin çeyreği kadar hareket yaptıracak şekilde planlanır, hastanın dişsel bozukluğunun şiddetine göre değişen sayıda plak imal edilerek toplu halde hekime gönderilir (Şekil 4). Plaklarını saklamak ve belirlenen sürelerde değiştirmek hastanın sorumluluğundadır. Bu nedenle de şeffaf plak tedavisinde hastanın rolü en az ortodontistinki kadar önemlidir.
Ortognatik Cerrahi
Çene kemiklerinin hatalı konumlanmalarından kaynaklanan iskeletsel bozukluklar erken yaşta teşhis edildiğinde çenelerin büyümesi yönlendirilerek tedavi edilebilir. Buna karşın erişkinlik, büyümenin bittiği dönemi temsil eder ve bundan sonra büyümeyi yönlendirmek mümkün değildir. Gerek profil gerekse de cepheden bakıldığında estetik olmayan bir görüntüye neden olan, ısırma, çiğneme ve konuşma fonksiyonlarını olumsuz etkileyen, hatta tıkayıcı uyku apnesine neden olabilen çene bozukluklarında en tatmin edici sonuçlar ortognatik cerrahi tedavisi ile alınmaktadır.
Bu tedavi hem ortodonti hem de çene cerrahisini içerir. Bozukluğun kaynağına bağlı olarak üst çene, alt çene, çene ucu ve alt çene eklemine çeşitli müdahalelerde bulunularak şekil ve kapanış hataları düzeltilir, estetik bir yüz görünümü sağlanır. Estetik bir görüntü ise sadece göze hoş gelmekle kalmaz, hastanın kendine olan güvenini de arttırır (Şekil 5).
Ortognatik cerrahinin ortodonti kısmı tedavinin belkemiğidir. Ortodonti ile önce dişler ideal bir iskeletsel ilişkide olmaları gereken yerlerine alınır; ancak bu esnada dişsel durum daha da şiddetlenir. Ortodontik tedavi metal, porselen veya lingual braketlerle gerçekleştirilebilir; ancak bazı mekanik üstünlükleri nedeniyle metal braketlerin kullanımı tercih edilmektedir. Dişlerde planlanan hareketler tamamlandıktan sonra ortodontist ve çene cerrahı ya da plastik cerrahtan oluşan ekip çenelerin hareket yönü ve miktarına karar verir. Ameliyat yüzde iz bırakmayacak şekilde ağız içinden yapılır. Ameliyattan sonra ortalama 4-6 ay kadar daha ortodontik tedavi devam eder.
Yukarıda anlatılan yöntemler erişkin hastaların hayat kalitelerinden ödün vermeden estetik bir gülüşe sahip olabilmeleri için tercih edebilecekleri tedavi yöntemleridir. Gelişen teknoloji ile birlikte her geçen gün erişkin hastaların ortodontik tedaviden beklentileri daha iyi karşılanmakta ve daha çok hasta ortodonti kliniklerine başvurmaktadır.