Erişkin Bağışıklama
Aşılar bulaşıcı hastalıkların yayılımının önlenmesinde ve bulaşıcı hastalıklardan korunmada en etkili, güvenli ve ekonomik koruyucu sağlık hizmetlerindendir.
İnsanlığın toplu halde yaşamasıyla birlikte bulaşıcı hastalıklar dönemi başlamış ve tarih boyunca veba, kolera, çiçek, kızamık ve grip gibi önemli salgınlar yaşanmıştır.
Tıp alanındaki gelişmeler, koruyucu sağlık hizmetlerine verilen önemin artması, genel hijyen kurallarına uyumun artması, içme ve kullanma suyunun dezenfekte edilmesi pek çok bulaşıcı hastalığın görülme sıklığını azaltmış, ancak ortadan kaldırmamıştır.
Aşılar, bulaşıcı hastalıkların görülme sıklığının azalmasında ve bunlardan kaynaklanan ölümlerin önlenmesinde önemli katkı sağlamıştır. Aşılama tüm tıbbi tedavilerden daha çok yaşam kurtarmaktadır. Bunun en önemli örneği çiçek hastalığında görülmektedir. Tahminlere göre çiçek aşısı uygulamasıyla 350 milyon yeni çiçek vakasının ve 40 milyon çiçek hastalığına bağlı ölümün önüne geçilmiştir.
Aşının tarihçesi oldukça eskilere dayanmaktadır. İlk olarak 11.yüzyılda Çin’de çiçek hastalığını hafif geçiren çocukların burunlarından alınan cerahatli kabuk toz haline getirilip, sağlıklı kişilerin burunlarına üflenerek aşılama yapılmıştır. İlk çiçek aşısı 1796 yılında Edward Jenner tarafından üretilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1966-1977 yılları arasında eradikasyon kampanyası başlatılmış ve 1980 yılında tüm dünyadan eradike edildiği ilan edilmiştir
Aşı, bağışıklama ve temel kavramlar
Aşı, hastalıklara karşı bağışıklık yanıtının oluşmasını sağlar. Virülansı azaltılmış ya da öldürülmüş mikroorganizmanın doğrudan kendisinden, parçalarından veya salgılarından elde edilir.
Bağışıklama, kişilerin bağışıklık sistemini yapay yollarla uyararak bakteri ve virüslere karşı savaşmaya hazır hale gelmelerini sağlamaktır.
Eradikasyon: Hastalığın etkeni ile birlikte yeryüzünden yok edilmesine denir.
Aşı uygulanmasında genel kural tüm aşıların birlikte uygulanabileceğidir. Aynı anda uygulama antikor cevabını veya yan etki oluşmasını etkilemez. Aşılar birbirine karıştırılarak enjekte edilemez. Canlı aşılar aynı anda uygulanmadıysa aralarında en az 4 hafta süre olmalıdır. Burada amaç önce uygulanan aşının sonrakinin etkinliğini azaltmamasını sağlamaktır. İstisnai durum, ağızdan yapılan canlı aşılar ve enjeksiyonla yapılan canlı aşılar birbirlerinden etkilenmezler, öncesinde ya da sonrasında yapılabilirler. Aşı planlanan tarihte yapılamadıysa, elinde aşının yapıldığına dair kanıt varsa aşıya kalınan yerden devam edilir. Sanılanın aksine hafif hastalık hali, yakın dönemde veya halen antibiyotik kullanımı aşı olmak için problem teşkil etmez.
Avrupa hastalık önleme ve kontrol merkezi başkanı Andrea Ammon’ın açıklamasında güvenli ve efektif aşılara kolayca ulaşılırken son 2 yılda Avrupa ülkelerinde çocukların ve gençlerin kızamığa bağlı komplikasyonlardan ölmesinin trajik ve kabul edilemez olduğunu belirtmiştir.
Erişkinler neden aşılanmalı?
Erişkinlerin de aşıya ihtiyaçları vardır. Bunun başlıca nedenleri:
1- Yaşlanma ile birlikte bazı sık görülen enfeksiyonlar ciddi seyretmektedir. Çocuklarda grip, pnömoni (zatürre) ve Hepatit A gibi hastalıklar selim seyrederken erişkinlerde ciddi komplikasyonlarla seyredebilir ve hatta ölüme neden olabilmektedir.
2- Erişkin bağışıklamanın bir diğer nedeni bazı aşılar için kandaki bağışıklık seviyesinin yaşla azalmasıdır. Örneğin yapılan çalışmalarda 6-11 yaş arası çocuklarda tetanoz difteri aşısının koruyuculuk düzeyi %91 iken bu oranın 70 yaş üstü bireylerde %30’lara düştüğü gösterilmiştir.
3- Sağlık Bakanlığı tarafından çocukluk dönemi aşıları ücretsiz olarak karşılanmaktadır. Yeni geliştirilen aşılar ile aşı takviminde gerekli değişiklikler yapılmaktadır. Yetişkinlerin de daha önce olmadığı aşıları risk durumunda olması gerekmektedir. Örneğin Hepatit B aşısı 1986 da lisans almıştır. Ülkemizde Hepatit B aşısı ilk olarak 1998 yılının Ağustos ayında 0-1yaş arası bebeklere uygulanmaya başlamış ve çocukluk çağı aşı programına dahil edilmiştir. Bu dönemden önce doğmuş bireyin ülkemiz için önemli bir sağlık sorunu olan Hepatit B açısından aşılanması gerekmektedir.
4- Erişkin bağışıklamanın diğer nedenleri arasında riskli bölgelere seyahat (hac-umre ziyaretinde meningokok aşısı zorunluluğu gibi) ve temas sonrası profilaksi (tetanoz ve kuduz gibi) yer almaktadır.
Erişkinlere Hangi Aşılar Yapılmalı?
Difteri, Boğmaca, Tetanoz Aşısı
Dünyada yıllık görülme sıklığı bir milyon olguyu bulabilen ve ölümcül seyreden tetanoza karşı aşılama oldukça önemlidir. Erişkinlerde tetanoz-difteri (Td) aşısı 10 yıl arayla tekrarlanmalıdır, çünkü zamanla koruyucu antikor seviyesi düşmektedir. On yılda bir uygulana bu aşılardan birinin aselüler boğmacayı da içeren tetanoz-difteri- aselüler boğmaca (Tdap) aşısı olması önerilmektedir.
Grip Aşısı
Grip aşısı isteyen herkese uygulanabilir. Aşı toplumda dolaşan virüsle benzer olduğunda, 65 yaş altındaki kişilerde koruyuculuğu %70-90 arasındadır. Ülkemiz için ideal aşılama zamanı Ekim-Kasım aylarıdır.
Ancak aşının öncelikle önerildiği gruplar: (Bu gruplarda gelişen grip ölümle sonuçlanacak kadar ağır seyredebilir)
• 65 yaş üstü tüm erişkinler
• Gebeler
• Bakım evinde yaşayanlar
• Kronik sağlık sorunu olanlar (diyabet, Astım, KOAH, kalp-damar hastalığı, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği, kan hastalıkları)
• Hastalık veya ilaca bağlı olarak bağışıklık sistemi baskılanan kişiler
• Sağlık çalışanları
• Morbid obezler ( vücut kitle indeksi ≥40)
Pnömokok Aşısı
Pnömokok mikrobu erişkinlerde zatürre, menenjit, orta kulak iltihabı, beyin absesi gibi birçok hastalığa neden olmaktadır. Pnömokok aşısının gerekli olduğu durumlar:
• 65 yaş üstü tüm erişkinler
• Kronik akciğer hastalığı (astım hariç)
• Kalp-damar hastalığı
• Diyabet
• Kronik karaciğer hastalığı olanlar
• Doğuştan veya sonradan dalağı olmayan kişiler
• Bakım evinde kalanlar
• Solid organ nakli alıcıları
• Kohlear implantı olanlar
• Beyin-omurilik sıvısı kaçağı olanlar
• Lösemi, lenfoma ve kanser hastaları
• Kronik böbrek yetmezliği
Hepatit A Aşısı
Genellikle çocukluk çağında farkında olmadan geçirilir.
Hepatit A aşısı önerilen durumlar:
• Kronik karaciğer hastalığı olanlar
• Hepatit A’nın yaygın olduğu bölgelere seyahat etmek
• Uyuşturucu bağımlıları
• Mesleki olarak enfeksiyon riski artmış kişiler (çocuk klinikleri, kreşlerde çalışan bağışık olmayan kişiler)
Hepatit B Aşısı
Hepatit B virüsü kronik karaciğer hastalığına, karaciğer kanseri ve siroza neden olabilmektedir. Bu nedenle ülkemizde olduğu gibi Hepatit B’nin orta sıklıkta görüldüğü ülkelerde tüm toplumun aşılı olması şiddetle önerilmektedir. Bununla birlikte öncelikli aşılanması gereken erişkin gruplar:
• Tüm sağlık çalışanları
• Hemodiyaliz hastaları
• Sık kan ve kan ürünü kullanmak zorunda olan bireyler
• Damar yoluyla uyuşturucu kullananlar
• Aile içinde hepatit B taşıyıcısı veya hastası olanlar
• Çok sayıda cinsel eşi olanlar
• Berber ve kuaförler
• Cezaevleri, ıslahevlerinde kalanlar
Meningokok Aşısı
Meningokok menenjit etkenidir. Meningokok aşısı önerilen durumlar:
• Hac-umre ziyareti
• Doğuştan veya sonradan dalağı olmayan kişiler
• Bakımevlerinde yaşayanlar
• Geç kompleman yetmezliği
• Yurtta kalan öğrenciler
• Askeri personel
• Meningokok için endemik bölgeye seyahat edecekler
Kızamık/Kızamıkçık/Kabakulak Aşısı
Ülkemizde üç aşı birlikte uygulanmaktadır. Avrupa’da devam eden salgınla birlikte ülkemizde de görülme sıklığı giderek artan kızamık enfeksiyonuna karşı bağışık olmak önemli bir halk sağlığı konusudur. Kızamık için riskli gruplar:
• Bağışıklığı olmayanlar (1980 öncesi doğal bağışık kabul ediliyor)
• Daha önce ölü aşı ile aşılananlar (1980-1995)
• Sağlık çalışanlarıdır.
Kabakulak komponenti: Bağışıklığı olmayanlara önerilir.
Kızamıkçık komponenti: Gebelik çağındaki kadınların daha önce bağışıklığı veya aşılanma durumu gösterilemiyorsa tek doz önerilir.
Suçiçeği Aşısı
Suçiçeği öyküsü güvenilir olmayan veya suçiçeği antikoru negatif olan kişilere önerilir.
Risk grubundakiler
• Sağlık çalışanları
• Bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerin aile fertleri
• Kreş öğretmenleri, bakımevi çalışanları
Kızamık/Kızamıkçık/Kabakulak ve suçiçeği aşıları canlı aşılar olup gebelik ve bağışıklık yetmezliği durumunda uygulanmamalıdır.
Erişkin Aşı Polikliniği
Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Ankara Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı bünyesinde bulunan erişkin aşı polikliniğinde hem sağlıklı erişkin hem de özel hasta gruplarına (solid organ nakli alıcıları, kemik iliği nakli alıcıları, kanser hastaları, doğuştan veya sonradan dalağı olmayan kişiler, kronik kalp ve akciğer hastaları, diyabet hastaları gibi) aşılama hizmeti verilmektedir. Aşı polikliniğimizden 0312 2036604 numaralı telefondan randevu alabilirsiniz.
Sağlıklı ve uzun bir ömür için haydi büyükler aşıya
