Yemek borusu, her insanın gövde uzunluğuna göre değişmekle birlikte, yaklaşık 25cm uzunluğundadır. İç kısmında cildimize benzer çok katmanlı tabaka, ardından düz ve çizgili kas tabakası, en dış kısmında ise bağ dokusu bulunur. Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez ama yemek borusu kasılma ve gevşeme hareketleri ile çiğnenmiş gıdanın kontrollü biçimde ağızdan mideye geçişini sağlar. Varis ise, toplardamarın genişlemesidir.
Yemek borusunda varis nasıl oluşur?
Karın içinde “Portal ven” adını verdiğimiz önemli bir toplardamarımız bulunmaktadır. Bu toplardamar karın içindeki pankreastan, barsaktan, mideden ve dalaktan topladığı kanı işlenmek üzere önce karaciğere taşır. Bu damarda akışı zorlaştıran bir durum olduğunda, karaciğer sirozu gibi, vücut hemen akışı kolaylaştırmanın kestirme yollarını arar. Bunun için yeni, kırılgan, zayıf toplardamar yolları geliştirir. İşte bunlar yemek borusunda, midede, barsakta, böbrek- dalak arasında, anüs bölgesinde gelişen toplardamarlardır. Ancak hiçbiri “portal ven” yükünü tek başına kaldıracak güçte değildir, bu nedenle bu yeni toplardamarlar yüksek işgücüne dayanamayarak çabucak genişler ve varis halini alırlar. Bunu şöyle de benzetebiliriz: Pekçok şehirden yollar başkente bağlanır, başkentten de başka şehirlere geçiş sağlanır. Başkent ve başkente bağlanan şehirlerarası yollarda ciddi bir hasar, kaza, deprem olduğunda başkente ve diğer şehirlere tali yollardan ulaşılmaya çalışılır. Oysa tali yollar nadir kullanılan, dar, tek arabanın geçebileceği, bazen asfaltı bile olmayan yollardır. Yani dört şeritli otobanlar kadar kuvvetli değildir. Zorunlu haller nedeniyle bu tali yollarda ister istemez aşırı kullanıma bağlı değişimler olur. İşte yemek borusunda yeni gelişen varisleri bu tali yollara benzetebiliriz.
Yemek borusu varisi hangi hastalığın göstergesidir?
Yemek borusu varisi,“portal ven” dediğimiz toplardamarın akışını bozan hastalıklar ile ilişkilidir. Öncelikle karaciğer sirozu, portal venin önünde adeta bir bariyer gibi akışına engel oluşturarak yemek borusu varislerine neden olur. Portal venin veya karaciğerin diğer toplardamar sisteminin pıhtı ile tıkanması da yemek borusu varislerine sebep olur. Yemek borusu varisleri KANAMA RİSKİ nedeniyle çok önemlidir. Portal ven akışındaki engel ne kadar ciddi ise o kadar varis oluşma ve kanama riski bulunmaktadır. Kanama sıklıkla bol miktarda ağızdan taze kanlı kusma şeklinde olabileceği gibi, bazen siyah renkli, zift gibi, cıvık, kötü kokulu dışkı hatta taze kanlı dışkı ile de kendini gösterebilir. Varis kanamaları ani ve şiddetli kanamalardır, ölüm riski taşırlar.
Yemek borusu varislerine nasıl tanı konur?
Yemek borusu varisleri ENDOSKOPİK İNCELEME ile tanımlanır. Bu yüzden siroz tanısı almış her hastaya varis var olup olmadığını ve varsa kanama riskini değerlendirmek için endoskopik inceleme yapılmalıdır. Takipdeki sirotik hastalara varislerin durumuna göre belli aralıklarla endoskopik inceleme tekrarlanmalıdır. Ayrıca sirozlu veya portal veni tıkalı olguların ağızdan veya makattan kanama ile başvurusunda, önce varis kanaması düşünülmeli, hastanın genel durumu endoskopik müdaheleyi kaldıracak duruma gelir gelmez endoskopik incelemesi yapılmalıdır. Yemek borusu varis kanaması acil bir durumdur. Mutlak hastanede yatırılarak tedavi edilir. Hem ilaç tedavisi hem de endoskopik tedavi uygulanır. Öncelikle portal venin yüksek basıncını geçici olarak azaltan ilaçlar damar içi uygulama ile başlanır. Kanamanın yerini tespit etmek ve daha kalıcı, etkin bir tedavi uygulamak için bundan sonraki seçenek endoskopik incelemedir. Hastaların %80 inde bu yöntemler ile kanama kontrolü sağlanırken başarısızlık durumunda ileri tedaviler olarak adlandırdığımız “TIPSS” veya cerrahi tedavi düşünülür.Aktif kanamanın kontrolünden sonra problem bitmez çünkü hastalar tekrar kanama açısından yüksek risk altındadır ve bunun önlenebilmesi için ilaç tedavisine ek olarak düzenli endoskopik inceleme ve müdahelelerin yapılması gerekir.